اولین قیام بعد از عاشورا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اولین قیام بعد از عاشورا، یکی از مباحث مرتبط به پیامدهای سیاسی واقعه
کربلا و قیام‌های بعد از
عاشورا است. نخستین قیامی که پس از حادثه عاشورا، برای خـونخـواهی
امام حسین (علیه‌السّلام) به وقوع پیوست، قیام مردم
سیستان بر ضد حاکمان اموی بود. بر این اساس می‌توان گفت که ایرانیان اولین کسانی بودند که بعد از شهادت امام
حسین (علیه‌السّلام) و یارانش، به خوانخواهی ایشان بر ضد حاکمیت اموی قیام نمودند.
سیستان یکی از مناطق مهم آن زمان بود و حاکم آن از طریق والی
کوفه انتخاب می‌شد. مردم سیستان پس از پذیرش
اسلام، در راه خـدا و
ولایت امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) بسیار کوشیدند و در تاریخ افتخـارات مهمـی بـه نـام خـود ثبـت کردنـد.
مؤلـف
تاریخ سیستان می‌نویسد: در زمان خلافت عثمان، «
عبدالرحمن بن سمرة بن حبیب» والی سیستان بود. با شروع خلافت علی وی با اموالی که از
بیت المال سیستان در اختیارش بود، به معاویه پیوست و نزد او ماند. پس علی، «
عبدالرحمن بن جرو الطایی» را والی سیستان کرد. با شروع
جنگ صفین، عبدالرحمن طایی برای یاری علی نزد وی بازگشت.
معاویه نیز از فرصت بهره برد و باز عبدالرحمن بن سمره را به سیستان اعزام کرد؛ اما مردم از پذیرش و همراهی او امتناع کردند و بزرگان و علمای شهر گفتند ما پیشوایی می‌خواهیم که پیرو سنت
محمد مصطفی (علیه‌السّلام) و علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) باشد. به دنبال آن امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) به نوبت، والیـانی بـه سیستان فرستاد تا بر آنجا حکم برانند.
این موضع گیری مردم در مقابل اقدام معاویه، نشان می‌دهد که مردم سیستان از آغاز از موالیان علی و اهل بیت پیامبر (علیه‌السّلام) بوده‌اند.
ازدیگر افتخارات مردم سیستان این است که وقتی در
سال ۴۱ قمری معاویـه همه خطیبان و امامان جمعه را در سراسر دنیای اسلام، مکلف کرد که در خطبه‌هایشان امیرمؤمنان علیه را
لعن کنند، مردم سیستان زیـر بـار‌ایـن ننگ نرفتند و حتی این امتناع را در قرارداد صـلـح بـا حاکمـان امـوی گنجاندند. با اینکه در همـان زمـان خاندان
زیاد بن ابیه از طرف معاویه بر سیستان حکـم می‌راندند، مردم سیستان از ارتکاب آن عمل ننگین سر باز زدنـد و حـکـام وقت، ناچار آنها را آزاد گذاشتند.
بدون شک این برخورد دلاورانه مردم سیستانِ ایران با حاکمان اموی دلیل تشیع و
محبت آنان به امام علی (علیه‌السّلام) و فرزندان پاک آن حضرت است.
در زمان
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) برادر
عبید الله بن زیاد یعنی
عباد بن زیاد در سیستان حکومت می کرد. معاویه او را در
سال ۵۳ ق به امارت سیستان گماشته بود.
پس از واقعه
کربلا و شهادت امام
حسین و
اسارت اهل بیت ایشان و انتقال آنها از
کوفه به
شام، و انعکاس آن در سراسر دنیای
اسلام، مـردم سیستان بـا شـنیدن ایـن خبـر بـه خـونخـواهی اباعبـدالله الحسین بر ضد
یزید بن معاویه و حکمران او در سیستان، قیام کردند.
درباره قیام سیستان به خـون خـواهـی‌امـام
حـسین باید اذعان کرد که ما نمی‌دانیم خبر واقعه جانسوز کربلا و
اسارت اهل بیت پیامبر، دقیقا چه وقت به سیستان و دیگر شهرهای ایران رسید؛ اما به گواهی تاریخ، نخستین قیام مردمی بر ضـد بنی امیه، کمتر از چنـد مـاه پس از واقعه کربلا، به دست مردم سیستان برپا شد. زیرا تا زمان زنده بودن
یزید بن معاویه هیچ قیامی به خونخواهی امام
حسین (علیه‌السّلام) جز قیام مردم سیستان در منابع ثبت نشده است. شاهد این قضیه وجود گزارشات تاریخی از گفتگوی یزید بن معاویه با عبّاد بن زیاد پس از فرار وی از منطقه است.
مؤلف کتاب تاریخ سیستان می‌نویسد با اینکه در آن موقع، حکمران سیستان، هـم سـپاه و هم نیروی انتظامی (شرطه) و هم محکمه قضا در اختیار داشته، و کاملاً بر اوضاع مسلط بوده است، ولی همین که عده‌ای از مردم آغازگر قیام شدند، عباد بـن زیـاد درنگ را جایز ندانست و با برداشتن بیست میلیون درهم موجودی بیت المال، از سیستان فـرار کرد؛ به طوری که سیستان ماهها بدون والی ماند. پیداست که اگر عباد نمی‌گریخت و در سیستان مانده بود، جان خود را از دست می‌داد. بعد از چند ماه، عبیدالله بن زیاد به جـای والی سابق، دو برادر دیگرش،
یزید بن زیاد و
ابوعبیدة بن زیاد را باهم به سیستان فرستاد. طبعاً آنها نیز با مدارا با مردم سیستان رفتار کردند تا توانستند اوضاع را آرام کنند و به حکومت خود ادامه دهند.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۲۴۵-۲۴۸.
