اوضح الشروح فی فرائد الاصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
شرح فارسی بر
رسائل شیخ مرتضی انصاری (اوضح
الشروح فی فرائد الاصول)»، اثر سید عبدالله اصغری است.
به نظر مؤلف، این
شرح، نه تنها واضح ترین، بلکه دقیق‌ترین و جامع‌ترین و ساده‌ترین
شروح رسائل به شمار می‌رود.
مؤلف، از لحاظ دقت در عمق مطالب و مباحث و مواظبت در تبیین و
تشریح دورترین نکات و رموز و فرونگذاردن کوچک‌ترین مطلب و بررسی حتی ریزه کاری‌های هر مبحثی، زحمات و مشقات بیش از حد معمول متحمل شده است.
کتاب، مشتمل بر دو جلد است و متاسفانه بقیه مجلدات آن فعلا در دسترس نیست. جلد اول، فقط شامل مبحث
قطع بوده و جلد دوم، از بحث
ظن شروع شده و با ادله حجیت
خبر واحد به پایان می‌رسد. در این
شرح، عبارات و عناوین کتاب «
رسائل» با ذکر شماره صفحه و سطر، مشخص شده است و حرف (ق) اشاره به کتاب
رسائل قدیم است و حرف (ج) اشاره به کتاب «
رسائل» چاپ جدید (چاپ جامعه مدرسین).
مؤلف، در باره اینکه چرا
امارات و
اصول عملی نمی‌توانند جانشین
قطع موضوعی وصفی بشوند، بیان می‌کند که سر و انگیزه مطلب آن است که ادله
حجیت اماره و اصل، تنها کاری که انجام می‌دهند آن است که مؤدای اماره و اصل را، نازل منزله واقع قرار می‌دهند؛ مثلا اگر
مکلف، نسبت به وجود
خمر یقین پیدا کند، وجوب اجتناب مترتب می‌شود؛ حال اگر خبر واحد قائم شد که فلان مایع خمر است و یا
استصحاب جاری شد که فلان مایع خمر است، ادله حجیت خبر واحد و ادله حجیت استصحاب، مایع مذکور را نازل منزله واقع قرار می‌دهد؛ یعنی خبر واحد و استصحاب، نقش یقین را از لحاظ کشف واقع ایفاء می‌نمایند و احکام خمر مترتب می‌شود و لذا خبر واحد و استصحاب با کمک ادله اعتبار آنها، می‌توانند جای گزین
قطع طریقی و
قطع موضوعی طریقی بشوند و اما ادله اعتبار خبر واحد و استصحاب توانایی آن را ندارند که علاوه بر قرار دادن مؤدای خبر واحد و استصحاب را به منزله واقع، خود خبر واحد و استصحاب را نازل منزله صفت قطع قرار بدهند. مؤلف، در بحث
تجری اشکال مهمی را بر کلام صاحب فصول وارد کرده که حتی مرحوم شیخ نیز آن را متذکر نشده است و آن اینکه هر دو عنوان تجری و معصیت، از نظر اصطلاح با هم تباین دارند و در هیچ جا با هم اجتماع نمی‌کنند و در یک مورد صادق نخواهند بود؛ مثالی را که برای تصادم تجری و
معصیت ذکر کرده‌اند، تنها مصداق معصیت است و تجری به معنای اصطلاحی اصلا صادق نخواهد بود.
مؤلف، تصریح می‌کند که مرحوم شیخ در مورد قطع حاصل از
مقدمات عقلیه و
حکم عقل و
براهین عقلی،
راه وسط و میانه را انتخاب فرمودند؛ به طوری که نه روش اخباری‌ها درست است که به کلی حکم عقل و مطالب آن را از اعتبار ساقط می‌دانند و نه مذهب بعضی‌ها درست است که به خاطر علاقه مندی به ادراکات و استدلالات عقلی، از
روایات و احادیث روی گردانده‌اند و با
قیاس و
استحسان عقلی سر و کار دارند.
جلد دوم کتاب، مربوط به ظن و
امارات غیر علمی مفید ظن می‌باشد. در این جلد، در دو مقام بحث می‌شود:
مقام اول: آیا از دید
عقل، تعبد و پای بند شدن به ظن و در رابطه با احکام و تکالیف شرعی، ظن را به عنوان حجت شرعی شناختن و طبق آن عمل کردن، امکان دارد یا خیر؟
مقام دوم: آیا تعبد به ظن عقلا و شرعا به وقوع پیوسته است یا خیر؟
شارح، در این کتاب مطالب ارزش مندی را ارائه می‌دهد و با تبیین و
تشریح ادله
حجیت خبر واحد، کتاب را به پایان می‌رساند.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
