اوس بن صامت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اوس بن صامت انصاری، از تیره بنی عوف و از
بدریون است.
در دوره اسلامى وى نخستين فردى بود كه همسرش را ظهار كرد. وی پس از
ظهار همسرش که نوعی
طلاق جاهلی بود
پشیمان شد و حکم ظهار با نزول این
آیات مشخص گردید.
برخی مفسران نزول آیات ۱ تا ۳
سوره مجادله را درباره وی دانسته‌اند.
•قد سمع الله قول التی تجادلک فی زوجها وتشتکی الی الله والله یسمع تحاورکما ان الله سمیع بصیر •الذین یظاهرون منکم من نسائهم ما هن امهاتهم ان امهاتهم الا اللائی ولدنهم وانهم لیقولون منکرا من القول وزورا وان الله لعفو غفور •والذین یظاهرون من نسائهم ثم یعودون لما قالوا فتحریر رقبة من قبل ان یتماسا ذلکم توعظون به والله بما تعملون خبیر (خدا گفتار (زنی) را که درباره شوهرش با تو گفتگو و به خدا شکایت می‌کرد شنید و خدا گفتگوی شما را می‌شنود زیرا خدا شنوای بیناست •از میان شما کسانی که زنانشان را
ظهار می‌کنند (و می‌گویند پشت تو چون پشت
مادر من است) آنان مادرانشان نیستند مادران آنها تنها کسانی‌اند که ایشان را زاده‌اند و قطعا آنها سخنی زشت و باطل می‌گویند و(لی) خدا مسلما درگذرنده آمرزنده است •و کسانی که زنانشان را ظهار می‌کنند سپس از آنچه گفته‌اند پشیمان می‌شوند بر ایشان (فرض) است که پیش از آنکه با یکدیگر همخوابگی کنند بنده‌ای را آزاد گردانند این (حکمی) است که بدان
پند داده می‌شوید و خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.)
علامه طباطبایی میفرمایند: «ظهار در عرب جاهلیت یکی از اقسام
طلاق بوده، به این صورت که وقتی می‌خواسته زنش را بر خود
حرام کند می‌گفته : ((انت منی کظهر امی - تو نسبت به من مانند پشت مادرم هستی)). با گفتن این کلام زنش از او جدا و تا ابد بر او
حرام می‌شده. بعد از ظهور
اسلام یکی از مسلمانان مدینه (انصار)
همسر خود را ظهار کرد، و بعدا از کار خود پشیمان شد. همسرش نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) رفته جریان را عرضه داشت، و راه چاره‌ای خواست تا دوباره شوهرش به او برگردد و با آن جناب
مجادله می‌کرد و به درگاه خدا شکوه می‌نمود. در اینجا بود که
آیات شریفه مورد بحث نازل گردید.
و مراد از ((سمع)) در جمله ((قد سمع الله))
استجابت دعا و برآوردن حاجت است. و
کنایه آوردن از برآوردن حاجت و استجابت دعا به کلمه ((سمع)) در گفتگوها شایع است. دلیل این معنا جمله ((تجادلک فی زوجها و تشتکی الی الله) ) است که ظهورش در این است که زن نامبرده در تلاش پیدا کردن راهی بوده که از شوهرش جدا نشود، اینها که گفته شد راجع به جمله ((قد سمع الله) ) بود. اما سمع در جمله ((و الله یسمع تحاورکما)) به همان معنای معروفش (شنیدن) است. »
شیخ طبرسی در
تفسیر حکم ظهار میفرماید: «ثم بین سبحانه حکم الظهار فقال: (والذین یظاهرون من نسائهم) یعنی الذین یقولون القول الذی حکیناه. (ثم یعودون لما قالوا) اختلف المفسرون والفقهاء فی معنی العود هنا، فقیل: انه العزم علی وطئها، عن قتادة، وهو مذهب مالک، وابی حنیفة. وقیل: العود هو ان یمسکها بالعقد، ولا یتبع الظهار
بطلاق، وذلک انه اذا ظاهر منها، فقد قصد التحریم. فان وصل ذلک
بالطلاق، فقد جری علی ما ابتداه، ولا کفارة، واذا
سکت عن
الطلاق بعد الظهار زمانا یمکنه ان
یطلق فیه، فذلک الندم منه علی ما ابتداه، وهو عود الی ما کان علیه، فحینئذ تجب الکفارة، وهو مذهب الشافعی. واستدل علی ذلک بما روی عن ابن عباس انه فسر العود فی الآیة بالندم. »
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۳۰۴، برگرفته از مقاله «اوس بن صامت».
