امیل بنونیست
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنونیست، امیل، شرق‌شناس سرشناس
فرانسوی (۱۹۰۲ـ ۱۹۷۶) می‌باشد.
او در زمینه‌های مختلف ایرانشناسی، در حیطه زبان‌شناسی و نیز تتبّعات
هندواروپایی یکی از برجسته‌ترین دانش‌پژوهان عصر ماست.
در میان
مستشرقان و ایران‌شناسان مشهوری چون
آنکتیل دوپرون ،
ژول مول ،
جیمز دارمستتر ،
آنتوان میّه و
ژان دومناش ، شاید بتوان گفت که امیل بنونیست به علت عمق و وسعت آگاهی‌هایش، به کار بستن شیوه درست تحقیق در بررسی‌هایش، احاطه و تبحّرش در انواع پژوهش‌های ایرانشناسی و کلاًّ به علت خدماتش در شناساندن هرچه بهتر
فرهنگ و تمدن ایرانی، بی تردید سرآمد آنان به شمار می‌آید.
وی در مکتب شرق‌شناسی فرانسوی که دارای ویژگی ممتاز خود است، پرورش یافت و یکی از شاگردان ممتاز آنتوان میّه ـ از بنیانگذاران زبان‌شناسی نوین و
فقه‌اللّغة تطبیقی هندواروپایی ـ بود.
وی
کتاب استاد خود را تحت عنوان «دستور زبان
فارسی باستان» در ۱۳۱۰ ش /۱۹۳۱ ویرایش و با افزودن مطالب جدید دوباره منتشر کرد.
بنونیست در ۱۳۱۶ ش /۱۹۲۷ جانشین میّه در مدرسه مطالعات عالی (وابسته به سور بن)، و در ۱۳۱۶ ش/ ۱۹۳۷ جانشین وی در کولژ دوفرانس شد و تا ۱۹۶۹ در این دو مدرسه عالی به تدریس زبان‌های ایرانی، زبان‌شناسی و دستور تاریخی زبان‌های هندواروپایی پرداخت.
وی از آغاز فعالیت‌های علمی خود تا چندسال پیش از پایان عمرش که به علت بیماری مجبور به ترک تدریس و تحقیق شد، هجده کتاب و ۵۹۱ مقاله و نقد و ارزیابی کتاب نوشت.
مهم‌ترین تألیفات او درباره زبان‌های ایرانی (شامل زبان‌های ایرانی باستان و میانه و نیز زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو) و مسائل مختلف ایرانشناسی عبارت است از:
«طرح دستور زبان سغدی» (۱۳۰۸ ش /۱۹۲۹) با مشارکت گوتیو؛
دین ایرانی بر پایه متن‌های
یونانی (۱۳۱۳ ش /۱۹۲۹، به
فارسی ترجمه شده است)؛ «ورتره و ورثرغنه» (۱۳۱۳ ش /۱۹۳۴) که تحقیقی است درباره اسطوره‌شناسی هندوایرانی، با مشارکت رنو؛ «مصادر اوستایی» (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛ «مُغ‌ها در ایران باستان» (۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۸)؛ «متون سغدی» (۱۳۱۹ش /۱۹۴۰)؛ «تحقیقاتی درباره زبان آسی» (۱۳۳۸ش/ ۱۹۵۹)؛ «عناوین و اسامی خاص در زبان‌های ایرانی باستان» (۱۳۴۵ ش/ ۱۹۶۶).
موضوع اغلب مقالات بنونیست، جنبه‌های مختلف فرهنگ، تمدّن، ادیان و زبان‌های ایرانی و شامل تحقیقاتی است درباره آثار بازمانده
فارسی میانه،
وزن اشعار پهلوی، مباحث دستور زبان اوستایی، بررسی اصطلاحات و واژه‌های
فارسی باستان و اوستایی، تحقیقات ریشه شناختی در زبان‌های مختلف ایرانی، پژوهش درباره ادیان ایرانی (
زردشتی ،
مانوی ،
زروانی )، مسائل جامعه‌شناسی و طبقات اجتماعی در ایران باستان، پزشکی در ایران باستان، واژه‌ها و اصطلاحات دخیلِ ایرانی در
زبان ارمنی ، تحقیق درباره متون سغدی، واج‌شناسی زبان‌های ایرانی باستان و جز این‌ها.
برخی از آثار مهم بنونیست درباره فقه‌اللّغة هندواروپایی عبارت است از: «مبانی ساخت نام‌ها در زبان‌های هندواروپایی» (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛ «اسم عامل و اسم مصدر در زبان‌های هندواروپایی» (۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸)؛ «زبان هیتی و زبان‌های هندواروپایی» (۱۳۴۱ ش /۱۹۶۲)؛ و «واژگان نهادهای هندواروپایی» (۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹).
همه آثار بنونیست از لحاظ روش تحقیق، عرضه مطالب دست اول، استنتاجات منطقی، پرهیز از اطناب و فضل‌نمایی و مشکل‌نویسی، آن‌چنان محقّقانه و شیوا نوشته شده که اغلب آن‌ها امروزه به صورت مراجع برجسته و معتبر درآمده‌اند.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «امیل بنونیست»، شماره۱۹۳۹.
