• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امیران سربداران

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت. در اینجا به زندگی امیران سربداران پرداخته شده است.

فهرست مندرجات

۱ - عبدالرزاق باشتینی
۲ - وجیه‌الدین مسعود
       ۲.۱ - دو جناح سربداران
       ۲.۲ - شکست امیران خراسان
       ۲.۳ - شکست از معزالدین
       ۲.۴ - پایان حکمرانی
       ۲.۵ - توصیفات
۳ - محمد آی تیمور
۴ - کلو اسفندیار
۵ - شمس‌الدین فضل‌الله
۶ - علی چشمی
۷ - یحیی کرابی
       ۷.۱ - رفتار با حکومت تغاتیمور
       ۷.۲ - سرانجام
       ۷.۳ - مدت حکومت
۸ - ظهیرالدین کرّابی
۹ - حیدر قصاب
۱۰ - لطف‌الله مسعود
۱۱ - حسن دامغانی
۱۲ - علی مؤید
       ۱۲.۱ - مقابله با نفوذ شیخیان
       ۱۲.۲ - پایان حکومت سربداران
       ۱۲.۳ - برخی از اقدامات
       ۱۲.۴ - تمجید مورخان از موید
       ۱۲.۵ - قلمرو
       ۱۲.۶ - اثرگذاری بر تیمور گورکانی
۱۳ - پانویس
۱۴ - منبع

عبدالرزاق بن فضل‌الله باشتینی: او فرزند یکی از اعیان محلی و به قولی، کدخدای باشتین بود. عبدالرزاق به پیشنهاد برادرش، امیر امین‌الدین، به دربار ابوسعید تیموری راه یافت و از طرف او برای گرفتن مالیات به کرمان رفت، اما از تحویل آن خودداری کرد. عبدالرزاق با شنیدن خبر درگذشت ابوسعید بهادرخان به باشتین رفت و رهبری شورش را، که با کشته شدن مأموران مالیات شروع شده بود، به عهده گرفت و هفتصد تن با وی بیعت کردند.
[۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۶] لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
[۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۱-۶۰۲.

هنگامی که علاء‌الدین محمد، حاکم سبزوار و جوین، در فریومد خبر قتل مأموران مغول را شنید، حسن حمزه و حسین حمزه را خواست. آنان تعلل کردند و عبدالرزاق به یاری‌شان شتافت و سربداران سبزوار را بدون مقاومت تصرف کردند.
[۸] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۱۶-۹۱۷، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.

سپس، جوین، اسفراین، جاجرم، رادکان، سلطان میدان، بیار و خجند را گشودند.
[۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
عبدالرزاق در ۷۳۸ در سبزوار، حکومت سربداران را تأسیس کرد و به نام خود خطبه خواند و سکه زد.
[۱۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
او فاقد هرنوع جاه‌طلبی سیاسی بود،
[۱۱] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
اما به سبب رفتار غیر اخلاقی‌اش
[۱۲] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۱۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۴] لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
پس از یک سال و دو ماه حکومت در سبزوار
[۱۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۶] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۷] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
(هفت ماه) به دست برادرش، امیر وجیه‌الدین مسعود، کشته شد.
[۱۸] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.


وجیه‌الدین مسعود یکی از امیران سربداران بود که اقداماتی را انجام داده است.

۲.۱ - دو جناح سربداران

وجیه‌الدین مسعود برای تثبیت و تقویت حکومت سربداران، شیخ حسن جوری را که در زندان ارغون شاه بود، آزاد کرد و به سبزوار برد و در اداره حکومت، پیشوای خود قرار داد تا از نفوذ وی در میان مردم استفاده کند. مریدان شیخ در کنار سربداران قرار گرفتند و بر استحکام حکومت آنان افزوده شد.
[۱۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲۰] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۸.
با ائتلاف وجیه‌الدین مسعود و حسن جوری، حکومت سربداران مرکب از دو جناح شد؛ جناح مذهبی، که پیروان شیخ حسن بودند و آنان را شیخیان و درویشان می‌خواندند
[۲۱] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۸۳، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
و جناح سیاسی، که پیروان وجیه‌الدین مسعود بودند و به آنان سربدار می‌گفتند.

۲.۲ - شکست امیران خراسان

همبستگی نیروهای مذهبی و سیاسی وحشت امیران خراسان را در پی داشت. از این‌رو، ارغون شاه در حومه نیشابور با آنان جنگید، اما شکست خورد
[۲۲] حمدالله مستوفی، حمدالله بن ابی‌بکر، تاریخ گزیده، ج۲، ص۵۶۰، چاپ محمد روشن، تهران ۱۳۹۴ ش.
[۲۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
شکست ارغون شاه و امیران خراسان، غاتیمور (حاکم مغول در غرب خراسان و جرجان) را به وحشت انداخت. او که در سبزوار سکه به نامش ضرب می‌شد، دیگر نمی‌توانست سربداران را نادیده بگیرد.
[۲۴] John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۱۰۹.
[۲۵] John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۲۰۱.

تغاتیمور لشکری فراهم کرد و با وجیه‌الدین مسعود جنگید. سپاهیان تغاتیمور هفتاد هزار تن و لشکریان وجیه‌الدین سه هزار تن بودند.
[۲۶] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۳.
[۲۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
محل نبرد را حافظ ابرو
[۲۹] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۱۹، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
در بیهق، میرخواند
[۳۰] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۳.
در نزدیک رود گرگان و دولتشاه سمرقندی
[۳۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
در اطراف رود اترک دانسته است.
[۳۲] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۰۹، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
در این رویارویی، تغاتیمور شکست خورد. سپس، وجیه‌الدین مسعود به سبزوار بازگشت و بزرگان خراسان از او اطاعت کردند.
[۳۳] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۳۴] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.


۲.۳ - شکست از معزالدین

در ۱۳ صفر ۷۴۳، نبردی میان وجیه‌الدین مسعود و ملک معزالدین حسین (متوفی ۷۷۱؛ فرمانروای آلگرت) درگرفت.
[۳۵] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۵۷۰، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
[۳۶] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۴، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
دو طرف در ولایت خواف، در حدود زاوه، با یکدیگر روبه‌رو شدند. در این نبرد، سربداران به علت کشته شدن حسن جوری شکست خوردند
[۳۷] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۰-۱۴۴، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۳۸] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۲۱۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۳۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
گفته‌اند که قتل شیخ حسن جوری در جنگ زاوه به دستور وجیه‌الدین مسعود بوده است.
[۴۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۴۱] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.

وجیه‌الدین پس از این شکست به سبزوار بازگشت
[۴۲] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
و امیر عزالدین سونمندی/ سوگندی
[۴۳] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
جانشین حسن جوری شد.
[۴۴] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.


۲.۴ - پایان حکمرانی

وجیه‌الدین مسعود در پایان دوره حکمرانی‌اش به رستمدار مازندران یورش برد، اما این نبرد به شکست و کشته شدن او در ربیع الاول ۷۴۵
[۴۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۴۶] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۳۴، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
(ربیع الآخر) در ماورز رستمدار منجر گردید و حکومت وی پس از هفت سال و چهار ماه پایان یافت.
[۴۷] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۴۸] غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ نگارستان، ج۱، ص۲۹۹، چاپ مرتضی مدرس گیلانی، تهران ۱۴۰۴.
[۴۹] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
سربداران پس از این شکست دیگر نتوانستند در خراسان شرقی استوار شوند و ناگزیر بودند از دشمن نیرومندشان، معزالدین حسین، فرمانبرداری کنند.
[۵۰] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، تاریخ سلاطین کرت، ج۱، ص۱۷۸-۱۷۹، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۹ ش.


۲.۵ - توصیفات

وجیه‌الدین مسعود در دوره حکمرانی خود بیش‌تر شهرهای خراسان را تصرف کرد و حتی فیروزکوه و رستمدار را زیر نفوذ سربداران درآورد. به همین سبب، او را صاحبقران سربداران خوانده‌اند.
[۵۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۵۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۳، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
در منابع، در ذکر صفات وی غراق شده است، به طوری‌که نوشته‌اند، وجیه‌الدین مسعود با سه هزار تن از سربداران
[۵۳] تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
در یک روز سه سپاه امیران ترک خراسان را شکست داد.
[۵۴] لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
[۵۵] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۳، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.

او را به حسن تدبیر، شجاعت، عقل و بخشش ستوده و گفته‌اند از فساد به دور بود.
[۵۶] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفترا، ص۱۷۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۵۷] مرعشی، ظهیرالدین بن نصیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، ج۱، ص۱۰۴، چاپ برنهارد دورن، سنت پترزبورگ، ۱۸۵۰، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ ش.
[۵۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۴.
او به دوازده هزار سپاهی مستمری دائم می‌داد.
[۵۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۶۰] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
با آن‌که در آغاز محبوبیت فراوان داشت، پس از کشته شدن مشکوک حسن جوری
[۶۱] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۳، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۶۲] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
تنفری از وی در دل مریدان شیخ شکل گرفت. او خود را با پیروانش یکی می‌دانست و برای خود برتری قائل نبود.
[۶۳] اولیاء الله، محمد بن حسن، تاریخ رویان، ج۱، ص۱۸۲، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۸ ش.


پس از کشته شدن وجیه‌الدین مسعود، یکی از غلامان او
[۶۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
یا به نوشته خواندمیر
[۶۵] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲.
[۶۶] Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۲.
از غلامان امیر عبدالرزاق به نام آی تیمور به حکومت رسید.
آی تیمور در دوره حکمرانی امیر عبدالرزاق مأموریت یافته بود تا به جنگ امیر عبدالله، حاکم قهستان، برود. او در این نبرد شکست خورد، اما پس از چندی به یاری وجیه‌الدین مسعود وی را شکست داد.
[۶۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۲-۶۰۳.

آی تیمور پس از کشته شدن وجیه‌الدین مسعود در خزانه را گشود و به سربداران بخشش بسیار کرد.
[۶۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
پس از آن، برخی از قلعه‌هایی را که از دست رفته بود، گشود و به این ترتیب، بر اهمیت خود افزود. اگرچه آی تیمور حاکمی شایسته بود، در محرم ۷۴۷ در توطئه درویشان که احتمالا خواهان سیاستی خصمانه‌تر بودند، برکنار شد. چندی بعد نیز، به دستور خواجه شمس‌الدین علی چشمی و به دست مولانا حسن آخی کشته شد.
[۶۹] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمد بن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۷۰] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۵.
[۷۱] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
قتل او دوره‌ای از بی‌ثباتی را در پی داشت.
آی تیمور دو سال و دو ماه حکومت کرد.
[۷۲] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۷۳] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
(دو سال و یک ماه)

پس از کشته شدن آی تیمور، پیروان شمس‌الدین علی که قدرت را در دست گرفته بودند، او را برای حکومت پیشنهاد کردند، اما شمس‌الدین نپذیرفت. به توصیه وی، کُلو اسفندیار را به فرمانروایی برگزیدند.
[۷۴] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶-۶۱۵.
[۷۵] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲-۳۶۳.

او بزرگ‌زاده نبود و از فضل و ادب بی‌بهره بود و بی‌سبب مردم را سیاست می‌کرد.
[۷۶] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۷۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
از این‌رو، مردم از او روی گرداندند و در ۱۴ جمادی الآخره ۷۴۸، به دست دو تن به نام‌های محمد جش (یا علی حیطابادی) و فخرالدین عطار مشهدی کشته شد.
[۷۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۷۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
[۸۰] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۳۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۸۱] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
(سال ۷۴۹).

شمس‌الدین فضل‌الله، درویش و گوشه‌گیر و به امور حکومت بی‌اعتنا بود. هنگامی که خبر یورش تغاتیمور به مازندران رسید، پس از هفت ماه خود را شایسته حکومت ندانست و از حکومت کناره‌گیری کرد.
[۸۲] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۴۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۸۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۸۴] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶-۶۱۷.
[۸۵] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.


روش سیاسی شمس‌الدین علی چُشمی، رضایت شیخیان (درویشان) را به دنبال نداشت. درویش هندوی مشهدی که از طرف شمس‌الدین علی به حکومت دامغان رسیده بود، شورش کرد اما در دامغان سرکوب شد.
[۸۶] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۸.

حکومت سربداران در دوره شمس‌الدین چنان استوار بود که تغاتیمور و ملک معزالدین حسین گرت در هرات بیمناک شدند. تغاتیمور از لشکرکشی چشم پوشید و پیمان صلحی با آنان منعقد کرد.
[۸۷] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۸۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۷.
[۸۹] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
به گزارش دولتشاه سمرقندی،
[۹۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲-۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
شمس‌الدین علی تلاش کرد سلاح تهیه کند. همچنین، به هجده هزار مرد مواجب می‌داد. مهم‌ترین اقدام او برای اصلاح امور مالی، پرداخت حقوق سپاهیان از خزانه بود و مقرراتی جدید را جایگزین رسم حواله برات کرد.
[۹۱] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.

در دوره وی، ضرب سکه متداول شد.
[۹۲] John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۲۰۲.
این نکته گسترش نظام مالی سربداران را نشان می‌دهد،
[۹۳] هوشنگ خسروبیگی و محمودرضا اسفندیار، تشکیلات اداری سربداران، ج۱، ص۶۵، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، سال ۱، ش ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۲).
که بدون آن پرداخت حقوق امکان‌پذیر نبود. همچنین، مسجد سبزوار را تعمیر و تکمیل کرد و انباری بزرگ در سبزوار ساخت.
[۹۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.

او به اجرای احکام دینی و منع کارهای خلاف شرع اهمیت می‌داد. مصرف شراب و بنگ را ممنوع ساخت
[۹۵] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
برای جلوگیری از فساد مالی سخت‌گیر بود، چنان‌که به حیدر قصاب، تحصیلدار تَمغا (گونه‌ای مالیات)، که بخشی از وجوه مقرری را نپرداخته بود، اهانت کرد و او برای فرار از انتقام، شمس‌الدین را در قلعه سبزوار در ۷۵۳
[۹۶] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۵۷۱، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
(شوال ۷۵۲) کشت.
شمس‌الدین حدود چهار سال و نه ماه حکومت کرد
[۹۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
[۹۸] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۹۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
ابن یمین در اشعارش او را بسیار ستوده است.
[۱۰۰] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۹۔۲۰، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
[۱۰۱] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۲۶-۲۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.


یحیی کَرّابی از مردم کَرّاب بیهق و از نزدیکان وجیه‌الدین مسعود بود.
[۱۰۲] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
[۱۰۳] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
یحیی پس از کشته شدن شمس‌الدین علی به رهبری سربداران رسید و فرماندهی سپاه را به حیدر قصاب سپرد. در دوره حکومت او، فرمانده قلعه طوس به علت مخالفت با امیر علی رمضان، حکمران طوس، به سربداران پناهنده شد و با کمک آنان دوباره در این شهر مستقر شد. چندی بعد، یحیی کرابی پس از تصرف طوس قنوات آن‌جا را تعمیر کرد. او همواره پیروان شیخ حسن جوری را احترام می‌کرد و در برقراری عدالت میان مردم می‌کوشید و برخلاف شمس‌الدین علی، روشی معتدل در اداره امور به کار گرفته بود
[۱۰۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۰۵] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰-۶۱۹.


۷.۱ - رفتار با حکومت تغاتیمور

یحیی مصمم بود به حکومت تغاتیمور بر گرگان و مازندران پایان دهد، از این‌رو مکاتباتی میان آنان انجام گرفت که در نتیجه آن یحیی کرابی تابعیت تغاتیمور را پذیرفت و خراج پرداخت.
[۱۰۶] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
در ۷۵۴، هنگامی که یحیی کرابی برای ملاقات تغاتیمور به سوی استرآباد رفت، ابن یمین نیز همراه وی بود و در این سفر، قصایدی در مدح او سرود و از دوستی و اتحاد میان امیر سربدار و تغاتیمور اظهار شادمانی کرد.
[۱۰۷] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۸، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
[۱۰۸] رشید یاسمی، غلامرضا، احوال ابن یمین، ج۱، ص۷۵، تهران ۱۳۰۳.

چندی بعد، یحیی کرابی مخاصمات نظامی را از سر گرفت و پس از چندین رویاویی، تغاتیمور را در ۷۵۴ کشت و شهرهای بیهق، نیشابور و توابع آن‌را تصرف کرد.
[۱۰۹] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۱۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۳۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۱۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


۷.۲ - سرانجام

یحیی، پس از کشتن تغاتیمور و تصرف چندین شهر، او با رهبران مغول خراسان شرقی توافقنامه‌ای منعقد کرد. این امر به لطف اتحادی بر ضد حاکم هرات صورت گرفت، اما اندکی بعد او قربانی رقابت‌ها و اختلافات داخلی شد.
[۱۱۲] Jean Aubin, "Le Khanat de Cagatai et le Khorassan, ۱۳۳۴-۱۳۸۰", Turcica, Vol۸ (۱۹۷۶)، p۳۹-۴۱.
[۱۱۳] شهرستانی، محمدعلی، تفحصی در تاریخ سر به داران خراسان و مازندران، ج۱، ص۸۱، آبی جا ۱۳۷۵ ش.
به نوشته فریومدی
[۱۱۴] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
سه نفر با مشورت حسین أخی، او را در ۷۵۷ کشتند
[۱۱۵] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
(سال ۷۵۶) در برخی منابع، علاء‌الدوله (برادرزن یحیی کرابی) را عامل قتل او ذکر کرده‌اند.
[۱۱۶] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۱۱۷] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


۷.۳ - مدت حکومت

مدت حکومت یحیی چهار سال و هشت ماه بود.
[۱۱۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰.
ابن یمین در شعری در شوال ۷۵۷ به مناسبت ساختن قصری، یحیی را ستوده است
[۱۱۹] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۵-۸۶، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
به نظر می‌رسد، حکومت یحیی طولانی‌تر از آنچه در منابع ذکر شده، بوده است.
[۱۲۰] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۷۹.

در دوره حکومت وی و به درخواستش، ابوسعید شیعی سبزواری، حسن بن حسین کتابی به نام راحة الأرواح و مؤنس الاشباح در شرح زندگانی، فضائل و معجزات پیامبر اکرم و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام)، در پانزده باب نوشت.
[۱۲۱] شیعی سبزواری، حسن بن حسین، راحة الارواح: در شرح زندگانی، ج۱، ص۲۱-۲۲، فضائل و معجزات ائمه اطهار، چاپ محمد سپهری، تهران ۱۳۷۵ ش.
[۱۲۲] آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱۰، ص۵۵.    


ظهیرالدین کرّابی با پشتیبانی حیدر قصاب، فرمانده سپاه سربداران، به قدرت رسید.
[۱۲۳] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۰۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۱۲۴] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۴.
در برخی منابع، ظهیرالدین خواهرزاده یحیی کرابی دانسته شده
[۱۲۵] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۰۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۱۲۶] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۴.
اما به نوشته دولتشاه سمرقندی،
[۱۲۷] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
او برادر یحیی بوده است.
ظهیرالدین بیش‌تر اوقات خود را به لهو و بازی شطرنج می‌گذراند
[۱۲۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳-۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۲۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۱.
از این‌رو، حیدر قصاب درصدد بهانه‌ای بود تا او را برکنار کند و سرانجام، او را در ۱۳ رجب ۷۶۰ از حکومت خلع کرد.
[۱۳۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
(برای گزارش‌های دیگر
[۱۳۱] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج ۱، ص ۲۸۲.
[۱۳۲] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۷۵۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۳۳] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۱۳۴] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۷۵۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
)
مدت حکومت او را به اختلاف، چهل روز
[۱۳۵] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۱.
[۱۳۶] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۵.
یازده ماه
[۱۳۷] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۵، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
و یک سال
[۱۳۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۳۹] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۵، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
نوشته‌اند.

حیدر قصاب پس از خلع ظهیرالدین قدرت را در دست گرفت و حسن دامغانی را فرمانده سپاه خود قرار داد. پس از چندی نصرالله باشتینی در اسفراین به مخالفت با وی برخاست. حیدر قصاب با یاران خود او را محاصره کرد اما در اثنای محاصره، حیدر با توطئه‌ای به دست قتلق بوغا، غلام حسن دامغانی، کشته شد و نصرالله باشتینی دروازه شهر را به روی حسن دامغانی گشود.
[۱۴۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.

مدت حکومت حیدر دو ماه،
[۱۴۱] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
چهار ماه
[۱۴۲] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۴۳] Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۵.
و یک سال و یک ماه
[۱۴۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
گزارش شده است.

لطف‌الله بن وجیه‌الدین مسعود، به کمک حسن دامغانی و نصرالله باشتینی به قدرت رسید و مردم سبزوار از رهبری‌اش استقبال کردند،
[۱۴۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
پس از چندی، میان او و حسن دامغانی اختلاف افتاد و حسن دامغانی او را دستگیر کرد و در قلعه دستجردان به قتل رساند. مدت حکومت لطف‌الله یک سال و سه ماه بود.
[۱۴۶] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.
[۱۴۷] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۰۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.


حسن دامغانی پس از رسیدن به حکومت، با مخالفت مریدان شیخ حسن جوری به رهبری درویش عزیز مجدی مواجه شد. درویش عزیز که خود را میراث‌دار شیخ حسن جوری و شیخ خلیفه می‌دانست، با بشارت به ظهور امام زمان، کار خود را به مرکزیت طوس آغاز کرد. این شورش مدتها ادامه داشت تا این‌که حسن دامغانی آن را سرکوب کرد. او پس از دستگیری درویش عزیز از کشتنش خودداری کرد و با دادن دو خروار ابریشم، وی را وادار کرد خراسان را ترک کند و او به اصفهان رفت.
[۱۴۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۴۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.

اختلافات داخلی سربداران و مریدان شیخ حسن جوری موجب گردید که امیر ولی، فرزند شیخ علی هندو، مخالفان حکومت سربداران را جمع کند و با کمک آنان، استرآباد و سپس بسطام، دامغان و فیروزکوه را از سلطه سربداران خارج کند
[۱۵۰] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
اولین نبرد امیر ولی با علی بن قلندر (حاکم پیشین استرآباد) بود، که امیر ولی استرآباد را گرفت.
[۱۵۱] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
دومین نبرد وی با ابوبکر شماسانی، کوتوال قلعه شماسان، بود. ابوبکر پس از شکست نزد حسن دامغانی رفت و او با سپاهی در حدود شش هزار تن با امیر ولی جنگید
[۱۵۲] غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ جهان آرا، ج۱، ص۲۲۱، تهران ۱۳۴۳ ش.
این جنگ به شکست حسن دامغانی انجامید و ابوبکر شماسانی نیز کشته شد.
[۱۵۳] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷-۳۲۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۱۵۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۵۵] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.

حسن دامغانی بعد از این شکست، با شورشی دیگر در قلعه شقان
[۱۵۶] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
(شغان) روبه‌رو شد. سپس، هنگامی که حسن دامغانی قلعه شقان را محاصره کرد، نجم‌الدین علی مؤید و درویش عزیز با هزار سپاهی عازم سبزوار شدند و آن‌جا را گرفتند. این دو در سبزوار خواجه یونس سبزواری، وزیر حسن دامغانی، را به تقاص امیر لطف‌الله بن مسعود کشتند.
[۱۵۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.

حسن دامغانی سرانجام پس از چهار سال و چهار ماه حکومت،
[۱۵۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
[۱۵۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۶۰] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۳، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
به دستور خواجه علی مؤید و به دست فخرالدین جوینی یا غلطانی در ۷۶۳ کشته شد.
[۱۶۱] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
[۱۶۲] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۶۳] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۶۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
ابن یمین
[۱۶۵] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۵۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
و دولتشاه سمرقندی
[۱۶۶] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
وی را ستوده‌اند.

خواجه نجم‌الدین علی مؤید یکی از امیران سربداران بود.

۱۲.۱ - مقابله با نفوذ شیخیان

خواجه نجم‌الدین علی مؤید از طرفداران طریقت شیخ حسن جوری بود و برای جلب حمایت مردم، درویش عزیز مجدی را به رهبری دینی و معنوی جنبش برگزید. خواجه علی پس از تثبیت قدرتش، درویش عزیز را مانع پیشرفت خود دید. از طرفی، درویش عزیز اصرار داشت تا انتقام شیخ حسن را از آل کرت بگیرد. از این‌رو، خواجه علی مؤید سپاهی به همراه درویش عزیز روانه جنگ با معزالدین حسین کرت کرد و تصمیم گرفت درویش را از بین ببرد. او نامه‌ای به سران سپاه خود نوشت تا درویش را تنها بگذارند و بازگردند.
[۱۶۷] Denis Hermann, "Aspectos de la penetración del shiismo en Irán durante los periodos Ilkhâni y Timuri: el exito político de los movemientos Sarbadâr, Marashi Musha'shayân", Estudios de Asia y Africa, vol ۱۲۵ (۲۰۰۴)، i، p۶۸۶-۶۸۵.

درویش عزیز با جمعی از یارانش به سوی عراق حرکت کرد و خواجه علی مؤید سپاهی را به تعقیبش فرستاد که در این درگیری، درویش عزیز به همراه هفتاد تن دیگر کشته شدند. او سپس به آزار درویشان ادامه داد و حتی مزار شیخ خلیفه و شیخ حسن را تخریب کرد.
[۱۶۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۶۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۴.
[۱۷۰] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۶.
[۱۷۱] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۴، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
در نتیجه، کسانی مانند درویش رکن‌الدین، از مریدان شیخ حسن جوری، در سال ۷۷۸ به مخالفت با خواجه علی مؤید برخاستند. خواجه علی بر آنان پیروز شد و درویش رکن‌الدین به اصفهان گریخت. بعد از مدتی، درویش با حمایت شاه شجاع (حاکم کرمان) و پیر علی (حاکم هرات) به سبزوار حمله کرد و آن‌جا را گرفت و به نام خود خطبه خواند. خواجه علی مؤید، درویش رکن‌الدین و مریدانش را شکست داد و بار دیگر، در ۸ رجب ۷۸۱، سبزوار را فتح کرد
[۱۷۲] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۶.
و برای همیشه به نفوذ سیاسی شیخیان در ساختار حکومتی سربداران خاتمه داد.

۱۲.۲ - پایان حکومت سربداران

پس از چندی (که علی مؤید شیخیان را شکست داد)، امیر ولی به سبزوار حمله کرد و آن‌جا را محاصره نمود. خواجه علی از تیمور گورکان یاری خواست.
[۱۷۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۷۴] یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۰۳-۵۰۴، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
تیمور امیرولی را شکست داد و وارد سبزوار شد و علی مؤید از وی استقبال کرد و پیروی خود را از او اعلام نمود. مردم سبزوار رفتار خواجه علی را خیانت دانستند و حاضر نبودند سلطه تیموریان را بپذیرند، از این‌رو، مبارزه خود را با شعار احیای حکومت سربداران آغاز کردند و در ۷۸۵، شیخ داوود سبزواری رهبری قیام را بر عهده گرفت، اما سپاه تیمور بار دیگر به سبزوار یورش بردند و پس از کشتار بسیار بر آن‌جا تسلط یافتند. خواجه علی مؤید در جنگ با اتابکان لر کوچک در نزدیک خرم آباد زخمی شد و اندکی بعد، درگذشت.
[۱۷۵] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۲، ص۵۹۴۔ ۵۹۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۷۶] یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۶۰، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
[۱۷۷] شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۹۹، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
جسد وی به سبزوار منتقل شد و از ترس بی‌حرمتی از طرف شیخیان، پنهانی به خاک سپرده شد. با مرگ او، حکومت سربداران پایان یافت.
[۱۷۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


۱۲.۳ - برخی از اقدامات

از جمله اقدامات خواجه علی مؤید در طول حکومت دوازده ساله‌اش این بود که با فقیه بزرگ، شمس‌الدین محمد مکی معروف به شهید اول (متوفی ۷۸۶)، در جبل عامل مکاتبه کرد و او را برای مرجعیت دینی شیعیان دعوت کرد. مکی به عللی، دعوت خواجه را نپذیرفت و در جواب، در سال ۷۸۲ کتاب فقهی جامع و مختصری، به نام اللمعة الدمشقیه را برای شیعیان خراسان نوشت و آن‌را به سبزوار فرستاد.
[۱۷۹] مختاری، رضا، الشهید الأول:حیاته و آثاره، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۹، قم ۱۳۸۴ ش.    


۱۲.۴ - تمجید مورخان از موید

مورخان دوره تیموری از دوره خواجه علی تصویری مطلوب ارائه کرده‌اند. قاضی نورالله شوشتری
[۱۸۰] شوشتری، نورالله بن شرف‌الدین، مجالس المؤمنین، ج۵، ص۲۹۶، چاپ ابراهیم عرب پور و دیگران، مشهد ۱۳۹۲-۱۳۹۳ ش.
او را در تقوا و پرهیزکاری ستوده است. مهم‌ترین منبع به نام تاریخ سربداران از نویسنده‌ای ناشناس که اکنون در دست نیست، در آغاز حکومت خواجه علی تدوین گردید و بازتابی از گرایش سیاسی خاص او به شمار می‌رود.
[۱۸۱] John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۳۶- ۳۷.
[۱۸۲] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۹۷.

ابن یمین در آغاز حکومت وی، به سبب فضائل اخلاقی و دانش دوستی خواجه علی، در چند قصیده او را مدح گفت.
[۱۸۳] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۰-۸۱، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
[۱۸۴] ابن یمین، دیوان، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.


۱۲.۵ - قلمرو

دولتشاه سمرقندی درباره قلمرو خواجه علی مؤید بسیار مبالغه کرده و اقتدار او را از ولایت تسا تا تون و قائن و از دامغان تا سرخس و مرز جام و ترشیز و کوهستان (قهستان) بر قرار دانسته است.
[۱۸۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷-۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۸۶] John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۱۶۴.
ولایات اطراف که دولتشاه سمرقندی
[۱۸۷] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
آنها را برشمرده، در دوره خواجه علی مؤید در جوار قلمرو او نبودند. در شمال شرقی، هرگز نشانی از این نبوده است که خواجه علی سرزمین‌های قبیله مغولی جانی قربانی تا سرحد سرخس و تسا
[۱۸۸] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
را گرفته باشد
[۱۸۹] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۹۷.
در آغاز ۷۷۱، به گفته حافظ ابرو که در مقایسه با دولتشاه سمرقندی دقت بیشتری داشته است، خواجه علی مؤید در خراسان از بسطام تا فرهادجرد حکومت می‌کرد.
[۱۹۰] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۴۵۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.


۱۲.۶ - اثرگذاری بر تیمور گورکانی

خواجه علی اثری نیکو بر تیمور گذاشت، هنگامی که از او راجع به اعتقادات شیعی‌اش سؤال شد، پاسخ داد، مردم بر دین ملوکشان‌اند، مذهب من همان مذهب امیر نیکوخصال و صاحبقران است.
[۱۹۱] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۲۱.
تیمور متانت خواجه علی را ستوده است
[۱۹۲] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷۔ ۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
به نوشته میرخواند،
[۱۹۳] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۲۱.
حاکم سربداران تا پایان عمر یکی از وفاداران تیمور گورکانی باقی ماند.
[۱۹۴] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۱۰۶.

تیمور در بازگشت در رادکان توقف کرد و در آنجا، به گفته نظام‌الدین شامی،
[۱۹۵] شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۸۹، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
و شرف‌الدین علی یزدی،
[۱۹۶] یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۲۴- ۵۲۵، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
خواجه علی مؤید به عنوان حاکم سبزوار تأیید گردید. به نوشته میرخواند
[۱۹۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۳۰.
امیر تیمور که به داروغگی رسید، حکومت همچون گذشته در اختیار خواجه علی مؤید بود، اما داروغه موردنظر میرخواند داروغه هرات، امیرآقا، پسر تموگاتو چین، بوده
[۱۹۸] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۱۰۷.
و چون میرخواند با این نام آشنایی نداشته، آن را تغییر داده است.
[۱۹۹] آسفزاری، معین‌الدین محمد، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۴۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸- ۱۳۳۹ ش.

دولتشاه سمرقندی
[۲۰۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
خواجه علی مؤید را ستوده است. به نوشته وی،
[۲۰۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
امیر تیمور گورکانی به خواجه علی سلطنت خراسان را بخشید، اما او نپذیرفت و ترجیح داد بقیه عمر را در خدمت امیر بگذراند.
[۲۰۲] Ilia Pavlovich Petrushevskii, "Dvizhenie Serbedarov v Khorasanie", in Uchenve Zapiski, vol ۱۴,، i، p۱۵۷- ۱۵۸.
که در قراردادن نام شیخ داوود در جرگه تندروان مردد بوده، وی را هماورد و مرید شیخیان و دشمن خواجه علی مؤید تلقی کرده است، اما از قیام گسترده مردمی و نیز شرکت شیخ داوود در این نبرد خبری نیست.
[۲۰۳] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).Khorassan، p۱۰۸.


۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶. ↑ لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۱-۶۰۲.
۸. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۱۶-۹۱۷، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۱. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۲. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴. ↑ لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
۱۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۷. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۱۸. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۰. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۸.
۲۱. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۸۳، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۲۲. ↑ حمدالله مستوفی، حمدالله بن ابی‌بکر، تاریخ گزیده، ج۲، ص۵۶۰، چاپ محمد روشن، تهران ۱۳۹۴ ش.
۲۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۴. ↑ John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۱۰۹.
۲۵. ↑ John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۲۰۱.
۲۶. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۳.
۲۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۹. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۱۹، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۳۰. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۳.
۳۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۳۲. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۰۹، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۳۳. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۳۴. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
۳۵. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۵۷۰، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۳۶. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۴، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۳۷. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۰-۱۴۴، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۳۸. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۲۱۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۳۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
۴۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۴۱. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۴۲. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۴۳. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۴۴. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۴۶. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۳۴، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۴۷. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴۸. ↑ غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ نگارستان، ج۱، ص۲۹۹، چاپ مرتضی مدرس گیلانی، تهران ۱۴۰۴.
۴۹. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۵۰. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، تاریخ سلاطین کرت، ج۱، ص۱۷۸-۱۷۹، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۹ ش.
۵۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۵۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۳، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۵۳. ↑ تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
۵۴. ↑ لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
۵۵. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۳، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۵۶. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفترا، ص۱۷۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۵۷. ↑ مرعشی، ظهیرالدین بن نصیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، ج۱، ص۱۰۴، چاپ برنهارد دورن، سنت پترزبورگ، ۱۸۵۰، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ ش.
۵۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۴.
۵۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶۰. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۶۱. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۱۴۳، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۶۲. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
۶۳. ↑ اولیاء الله، محمد بن حسن، تاریخ رویان، ج۱، ص۱۸۲، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۸ ش.
۶۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶۵. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲.
۶۶. ↑ Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۲.
۶۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۲-۶۰۳.
۶۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
۶۹. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمد بن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۳ ش.
۷۰. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۵.
۷۱. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۷۲. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۷۳. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
۷۴. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶-۶۱۵.
۷۵. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲-۳۶۳.
۷۶. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۷۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
۷۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۷۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
۸۰. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۳۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۸۱. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۸۲. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۴۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۸۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۸۴. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶-۶۱۷.
۸۵. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۸۶. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۸.
۸۷. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۸۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۷.
۸۹. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۴، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۹۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲-۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۹۱. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۹۲. ↑ John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۲۰۲.
۹۳. ↑ هوشنگ خسروبیگی و محمودرضا اسفندیار، تشکیلات اداری سربداران، ج۱، ص۶۵، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، سال ۱، ش ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۲).
۹۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۲، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۹۵. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۹۶. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۵۷۱، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۹۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
۹۸. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۹۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۰۰. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۹۔۲۰، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۰۱. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۲۶-۲۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۰۲. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
۱۰۳. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۰۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۰۵. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰-۶۱۹.
۱۰۶. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۰۷. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۸، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۰۸. ↑ رشید یاسمی، غلامرضا، احوال ابن یمین، ج۱، ص۷۵، تهران ۱۳۰۳.
۱۰۹. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۱۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۳۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۱۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۱۲. ↑ Jean Aubin, "Le Khanat de Cagatai et le Khorassan, ۱۳۳۴-۱۳۸۰", Turcica, Vol۸ (۱۹۷۶)، p۳۹-۴۱.
۱۱۳. ↑ شهرستانی، محمدعلی، تفحصی در تاریخ سر به داران خراسان و مازندران، ج۱، ص۸۱، آبی جا ۱۳۷۵ ش.
۱۱۴. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۱۵. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۱۶. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۱۷. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۱۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰.
۱۱۹. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۵-۸۶، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۲۰. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۷۹.
۱۲۱. ↑ شیعی سبزواری، حسن بن حسین، راحة الارواح: در شرح زندگانی، ج۱، ص۲۱-۲۲، فضائل و معجزات ائمه اطهار، چاپ محمد سپهری، تهران ۱۳۷۵ ش.
۱۲۲. ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱۰، ص۵۵.    
۱۲۳. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۰۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۱۲۴. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۴.
۱۲۵. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۰۵، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۱۲۶. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۴.
۱۲۷. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۲۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳-۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۲۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۱.
۱۳۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۳۱. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج ۱، ص ۲۸۲.
۱۳۲. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۷۵۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۳۳. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۳۴. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۷۵۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۳۵. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۱.
۱۳۶. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۵.
۱۳۷. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۵، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۳۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۳۹. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۵، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۱۴۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴۱. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۴۲. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۴۳. ↑ Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۵.
۱۴۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۴، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴۶. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.
۱۴۷. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۰۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۴۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.
۱۵۰. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۵۱. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۱۵۲. ↑ غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ جهان آرا، ج۱، ص۲۲۱، تهران ۱۳۴۳ ش.
۱۵۳. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷-۳۲۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۱۵۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۵۵. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۵۶. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۵۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۵۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۵۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶۰. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۳، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۶۱. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۶۲. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶۳. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۶۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶۵. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۵۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۶۶. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶۷. ↑ Denis Hermann, "Aspectos de la penetración del shiismo en Irán durante los periodos Ilkhâni y Timuri: el exito político de los movemientos Sarbadâr, Marashi Musha'shayân", Estudios de Asia y Africa, vol ۱۲۵ (۲۰۰۴)، i، p۶۸۶-۶۸۵.
۱۶۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۴.
۱۷۰. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۶.
۱۷۱. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۴، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۷۲. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۶.
۱۷۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۷۴. ↑ یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۰۳-۵۰۴، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
۱۷۵. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۲، ص۵۹۴۔ ۵۹۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۷۶. ↑ یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۶۰، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
۱۷۷. ↑ شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۹۹، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
۱۷۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۷۹. ↑ مختاری، رضا، الشهید الأول:حیاته و آثاره، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۹، قم ۱۳۸۴ ش.    
۱۸۰. ↑ شوشتری، نورالله بن شرف‌الدین، مجالس المؤمنین، ج۵، ص۲۹۶، چاپ ابراهیم عرب پور و دیگران، مشهد ۱۳۹۲-۱۳۹۳ ش.
۱۸۱. ↑ John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۳۶- ۳۷.
۱۸۲. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۹۷.
۱۸۳. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۰-۸۱، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۸۴. ↑ ابن یمین، دیوان، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۸۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷-۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۸۶. ↑ John Masson Smith, The history of the Sarbadar dynasty ۱۳۳۶،۱۳۸۱ A D and its sources, The Hague ۱۹۷۰، i، p۱۶۴.
۱۸۷. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۸۸. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۸۹. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۹۷.
۱۹۰. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۴۵۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۹۱. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۲۱.
۱۹۲. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۷۔ ۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۹۳. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۲۱.
۱۹۴. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۱۰۶.
۱۹۵. ↑ شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۸۹، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
۱۹۶. ↑ یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۵۲۴- ۵۲۵، چاپ سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۸۷ ش.
۱۹۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۳۰.
۱۹۸. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۱۰۷.
۱۹۹. ↑ آسفزاری، معین‌الدین محمد، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۴۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸- ۱۳۳۹ ش.
۲۰۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۰۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۰۲. ↑ Ilia Pavlovich Petrushevskii, "Dvizhenie Serbedarov v Khorasanie", in Uchenve Zapiski, vol ۱۴,، i، p۱۵۷- ۱۵۸.
۲۰۳. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).Khorassan، p۱۰۸.


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    


رده‌های این صفحه : حاکمان اسلامی | حاکمان خراسان | سربداران
جعبه ابزار