امتحان و علم الهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علمی که هدف
امتحان الهی قرار گرفته است به معنای ظهور و
انکشاف حال بندگان و
ایمان آنان و در واقع ممتاز شدن خود معلوم، در خارج است.
در بعضی از آیات مورد بحث، هدف از
امتحان علم و آگاهی خداوند ذکر شده است
اما چون خدای
سبحان به همه اشیا و حقایق آن‌ها آگاهی دارد:«اِنَّ اللّهَ بِکُلِّ شَیء عَلیم»
و حتی این آگاهی پیش از وجود یافتن آنهاست
چیزی بر او پوشیده نیست:«و ما یَعزُبُ عَن رَبِّکَ مِن مِثقالِ ذَرَّة...»
تا بخواهد مانند انسانها با آزمودن کسی چیزی را برای خود روشن سازد
پس چگونه در برخی از آیات، هدف آن را آگاهی یافتن خود یاد کرده‌است؟
در پاسخ باید گفت علمی که هدف
امتحان قرار گرفته است به معنای ظهور و
انکشاف حال بندگان و
ایمان آنان
و در واقع ممتاز شدن خود معلوم، در خارج است، چنان‌که در
آیه ۳۱ محمّد،
هدف امتحان ممتاز شدن مجاهدان مؤمن از دیگران دانسته شده است
و به عبارت دیگر هدف امتحان، تحقق علمی است که خداوند در مرتبه فعل
به اشیا دارد.
گفتنی است که این
علم عین وجود اشیا در خارج است.
با توجه به این پاسخ، جواب اشکال دیگری که بر تعلیق علم
الهی به امتحان مطرح شده مبنی بر این‌که علم
الهی حادث خواهد شد، روشن می‌گردد، زیرا آنچه حادث است تعلق علم به معلوم پس از پدید آمدن معلوم و تحقق آن در خارج است؛ نه علم
الهی.
برخی با التزام به تقدیر در آیه ۳۱
علم مذکور را علم
اولیای خدا دانسته و اسناد آن به خدا را تشریفی گرفته‌اند، چنان‌که
اذیت خدا در آیه «اِنَّ الَّذینَ یُؤذونَ اللّهَ...»
اذیت اولیای وی دانسته شده
یا تأسف خداوند در
آیه «فَلَمّا ءاسَفونَا انتَقَمنا مِنهُم...»
به تأسف اولیای وی تفسیر شده است.
به گفته‌ای در این آیات خداوند خواسته است مانند کسی که می‌خواهد از احوال دیگری با خبر شود، با بندگان خود رفتار کند.
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «امتحان».
