امانت مالکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
درصورتیکه استیلای انسان بر
مال دیگری از روی
ظلم و عدوان نباشد از جهت
فقهی به مال تحت اختیار انسان
امانت گفته میشود که بر دو قسم است:
امانت مالکی و
امانت شرعی.
امانت مالکی در کتاب
تحریرالوسیله امام خمینی چنین تعریف شده است:
«الامانة علی قسمین: مالکیّة و شرعیّة. امّا الاوّل: فهو ما کان باستئمان من المالک و اذنه؛ سواء کان عنوان عمله ممحّضاً فی ذلک کالودیعة، او بتبع عنوان آخر مقصود بالذات، کما فی الرهن و العاریة و الاجارة و المضاربة، فانّ العین فیها بید الطرف امانة مالکیّة؛ حیث انّ المالک قد سلّمها الیه و ترکها بیده من دون مراقبة منه، و جعل حفظها علی عهدته.»
پس بنابراین تعریف
امانت مالکی آن است که
سلطه انسان بر آن به سبب
استیمان (امین گرفتن) مالک و
اذن او صورت گرفته باشد؛ اعم از اینکه عمل مالک ممحّض و منحصر در همین
امانتداری باشد مانند ودیعه، یا بهتبع عنوان دیگری که ذاتاً مقصود است حاصلشده باشد، همانگونه که در
رهن و
عاریه و
اجاره و
مضاربه است؛ پس عین در این موارد
امانت مالکی در دست کسی است آن را در اختیار گرفته است، زیرا
مالک مال، آن را به او
تسلیم کرده است و بدون اینکه خود
مراقبت نماید در دست او نهاده و
حفظ آن را به دوش او گذاشته است.
اگر
عین، بهتبع
عنوان دیگر،
امانت مالکی باشد و آن عنوان از بین برود مانند عین
اجارهشده پس از آنکه مدت اجاره تمامشده باشد؛ و عین رهن دادهشده بعد از
فکّ رهن؛ و مالی که در دست عامل است بعد از
فسخ مضاربه، در اینکه این
امانت، کماکان
امانت مالکی است یا شرعی، دو وجه، بلکه دو
قول است، که اوّلی آنها (
امانت مالکی) خالی از رجحان نیست.
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.