امالی الزجاجی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«امالی الزجاجی»، اثر ابو القاسم،
عبد الرحمن بن اسحاق زجاجی است که در موضوعات مختلف روایی، تاریخی، شعر، قصه‌های عرب و... به زبان عربی، در
قرن چهارم هجری تالیف گردیده است.
کتاب، دارای دو بخش است؛ بخش نخست و اصلی، مشتمل بر بیش از ۱۹۰ نکته متنوع و بخش دوم، با عنوان «ملحقات امالی زجاجی»، دارای چهار قسم است.
امالی نویسی، سیره‌ای بوده که علماء و محدثبن اسلامی، اعم از
شیعه و
سنی بدان مبادرت می‌نموده‌اند. در میان
شیعه ،
امالی صدوق از مشهورترین امالی هاست.
امالی نویسی، بدین صورت انجام می‌گرفته که شاگردان یک استاد گرد وی جمع می‌شدند تا مطالبی که استاد مستندا از اساتید خود شنیده، با ذکر سند، روایت کند تا آنها بنویسند و بدین ترتیب، مطالب مهم علمی،
دینی و... به طور مستند در اختیار عموم قرار بگیرد.
نخستین مطلبی که در امالی
زجاجی ، بیان گردیده، مطلبی است راجع به آیات ۱۲۰ تا ۱۲۲
سوره نحل که می‌فرماید: «ان ابراهیم کان امة قانتا...» . در
مورد واژه‌های این
آیه ، از قول ابن مسعود چنین بیان شده است:
امة: مردی که خیر و صواب به وی الهام شده است؛ قانت: مطیع؛ حنیف: واگذارنده
شرک ؛ اجتباه: برگزید او را؛ و... و از قول زجاجی چنین نقل شده است:
قنوت ، در لغت به معنای طول
قیام است؛ داعی و مصلی را با توجه به همین معنا قانت می‌خوانند. حنف به معنای عدول کردن و روی برگرداندن است؛ بر همین اساس،
مسلمان را
حنیف می‌گویند، چون از
شرک روی برگردانده و به
اسلام روی آورده است...
عناوین پاره‌ای از مطالب که در این کتاب گردآوری شده، بدین قرار است:
اشعاری از
انیف بن جبله در توصیف اسب؛ شعر
ابن هرمه ، در
مورد خروج
محمد بن عبدالله بن حسن ؛ سخن در
مورد رقیم اصحاب کهف ؛ داستان سپردن کاری از سوی
معاویة بن ابی سفیان به شخصی به نام
روح بن زنباع و
خیانت وی؛ حدیث
ازدواج امام حسن مجتبی علیه‌السّلام با خوله بنت منظور
بن زبان؛ شعری در باره دوست: صدیقک حین تستغنی کثیر و ما لک عند فقرک من صدیق - فلا تغضب علی احد اذا ما طوی عنک الزیارة عند ضیق -معنای کلمه صبر؛ شعری در
مورد غنی و فقیر ...
پایان بخش مطالب امالی، حکایتی است به این مضمون: روزی، بشار، از کنار قصه گویی در
مدینه می‌گذشت، شنید که وی می‌گوید: هر کس
رجب ،
شعبان و
رمضان را
روزه بگیرد، خداوند قصری در
بهشت برایش بنا می‌کند که صحنش هزار فرسخ در هزار فرسخ است؛ بشار نگاهی به راهنمایش کرد و گفت: این خانه، در کانون دوم (دومین ماه در اوج سرمای
زمستان)، بد خانه‌ای است.
«ملحقات امالی»، دارای چهار قسمت است؛ قسمت اول، حاوی مطالبی است که به نقل آنها از امالی صغری به تنهایی یا از امالی صغری و غیر آن، تصریح شده است.
قسمت دوم، مشتمل بر مطالبی است که به نقل آنها از امالی وسطی به تنهایی، تصریح گردیده است.
قسمت سوم، شامل مطالبی است که به نقل آنها از امالی کبری به تنهایی، تصریح شده است.
قسمت چهارم، دربردارنده مطالبی است منسوب به امالی زجاجی؛ آن هم به صورت مهمل و بدون قید اینکه از کدام امالی نقل شده است.
تحقیق و تصحیح این کتاب را عبد السلام هارون بر عهده داشته است.
فهرست موضوعات، فهرست آیات قرآنی، فهرست احادیث، فهرست امثال، فهرست اشعار، فهرست ارجوزه‌ها، فهرست لغات، فهرست اعلام، فهرست شهرها و مواضع، فهرست مراجع شرح و تحقیق و استدراکات در آخر کتاب ذکر شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
