اماله شونده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اماله شونده، مواضع اعمال اماله نزد
قراء مشهور را می‌گویند.
مراد از "اماله شونده"، حروفی از کلمات
قرآن است که اماله در آنها اعمال می‌شود.
تعیین همه موارد اعمال اماله، مربوط به کتب تالیف شده در باره اماله و
علم قرائت است. اما مواردی که ضابطه مند است به شرح ذیل است:
حمزه و
کسائی و
خلف در موارد ذیل اماله می‌کردند:
۱. هر الف منقلب از یاء (اعم از
اسم و
فعل )، مثل: الهدی، الفتی، ابی، یخشی.
۲. هر الف تانیث بر وزن فعلی (به ضم یا فتح یا کسر فاء)، مثل: طوبی، تقوی، ذکری.
۳. هر کلمه بر وزن فعالی (به ضم یا فتح فاء)، مثل: سکاری، نصاری.
۴. کلماتی که حرف آخر آن در
مصحف موجود به صورت یاء نوشته می‌شود، مثل: بلی، متی، ویلتی، به استثنای: حتی، الی، علی، لدی، ما زکی.
۵.
معتل واوی که اول آن مضموم یا مکسور باشد، مثل: الضحی، الربا.
۶.
رؤوس آیات یازده سوره دارای سیاق واحد:
طه ،
النجم ،
معارج ،
قیامة ،
نازعات ،
عبس ،
اعلی ،
الشمس ،
اللیل ،
الضحی ،
العلق .
ابوعمرو هر کلمه‌ای را که حرف آخر آن، الف و قبل از آن حرف راء باشد (بر هر وزنی باشد) اماله کرده است، مثل: ذکری، سکاری، یری.
ابوعمرو و کسائی هر کلمه مجروری را که آخر آن، الف و راء باشد (خواه الف اصلی باشد یا زائده) اماله کرده‌اند، مثل: الدار، الابکار، ابصارهم، اوبارها، حمارک.
حمزه، الف
عین الفعل صیغه
فعل ماضی در ۱۰ فعل را (هر جا و به هر صورت آمده باشد) اماله کرده است: زاد، شاء، جاء، خاب، ران، خاف، زاغ، طاب، ضاق، حاق.
کسائی، هاء تانیث را در جایی اماله کرده است که، و متصل به یکی از پانزده حرفی باشد که در عبارت: «فجثت زینب لذود شمس» جمع شده و حرف قبل از آنها دارای
وقف مطلق باشد، مثل: خلیفة، لجة، ثلاثة، بغتة، اعزة، خشیة، سنة، حبة، لیلة، لذة، قسوة، بلدة، فاحشة، رحمة، خامسة.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اماله شونده».
