ام حکم بنت ابی‌سفیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امّ حکم بنت ابی سفیان دختر
ابوسفیان (
بن حرب بن امیّه) و خواهر
معاویه می باشد.
وی و ۵
زن دیگر به نام های فاطمه دختر
ابی امیّه و
امّ کلثوم (همسران عمر)، بَرْوَع دختر عُقْبَه، عَبدَه دختر
عبد العزّی و هنده دختر
ابوجهل هنگام مهاجرت شوهرانشان به
مدینه از همراهی آنان سر باز زدند، از این رو
همسر امّ حکم (
عِیاض بن غَنْم فِهری ) وی را به سبب بقای بر
کفر یا
ارتداد ،
طلاق داد
او سپس با
عبدالله بن عثمان ثقفی ازدواج کرد و به
طائف رفت و پس از این‌که شوهرش در حمله
مسلمانان به طائف در سال نهم هجری کشته شد
به
اسلام گروید و با
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)
بیعت کرد.
برخی اسلام وی را هنگام
فتح مکّه (سال هشتم هجری) دانسته اند
که باتوجّه به مرگ همسر او در محاصره طائف، درست نمی‌نماید. امّ حکم در زمان حکومت برادرش
معاویه به
شام رفت.
وی از همسر دومش فرزندی داشت که به
عبدالرحمن بن امّ حکم شهرت یافت و از طرف معاویه به امارت
کوفه و سپس
مصر گمارده شد. امّ حکم در ماجرای اعتراض مصریان به فرزندش، در حضور معاویه و سفیر مصر، به شدت از پسرش دفاع کرد. سفیر مصر به امّ حکم گفت:به خدا سوگند نه ازدواجت میمون بود و نه فرزندت نجیب.
امّ حکم را از راویان طبقه دوم تابعان شام برشمرده اند.
خداوند در آیه ۱۰ سوره ممتحنه
که ناظر به بخشی از عهدنامه صلح حدیبیّه و درباره بازگرداندن زنان مسلمان و فراری از مکه است فرمان داد که اگر زنان مؤمن هجرت کردند و از کافران جدا شدند آنان را به مشرکان باز نگردانند و مهر آنان را به شوهران کافرشان بازپس دهند
.
در این آیه همچنین خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد که همسران کافر خود را در عقد ازدواج خود نگه ندارند و مهری را که به آنان پرداخته‌اند از مشرکان مطالبه کنند: «یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اِذا جاءَکُمُ المُؤمِنتُ مُهجِرت فَامتَحِنوهُنَّ اللّهُ اَعلَمُ بِایمنِهِنَّ فَاِن عَلِمتُموهُنَّ مُؤمِنت فَلا تَرجِعوهُنَّ اِلَی الکُفّارِ لا هُنَّ حِلٌّ لَهُم ولا هُم یَحِلّونَ لَهُنَّ وءاتوهُم ما اَنفَقوا ولا جُناحَ عَلَیکُم اَن تَنکِحوهُنَّ اِذا ءاتَیتُموهُنَّ اُجورَهُنَّ ولا تُمسِکوا بِعِصَمِ الکَوافِرِ وسَلوا ما اَنفَقتُم ولیَسَلوا ما اَنفَقوا ذلِکُم حُکمُ اللّهِ یَحکُمُ بَینَکُم واللّهُ عَلیمٌ حَکیم»
.
در پی نزول این آیه عده ای، از جمله عِیاض
بن غَنْم شداد فِهری همسر امّ حکم
همسران خود را طلاق دادند، سپس آیه ۱۱ ممتحنه
نازل شد و فرمان داد: اگر زنی از مسلمانان جدا شد و به سوی کافران رفت، اگر آنان مهر مورد مطالبه مسلمانان را ندادند از غنیمت جنگ داده شود: «و اِن فاتَکُم شَیءٌ مِن اَزوجِکُم اِلَی الکُفّارِ فَعاقَبتُم فَاتوا الَّذینَ ذَهَبَت اَزوجُهُم مِثلَ ما اَنفَقوا» امّا در این‌که سبب جدایی امّ حکم از همسرش هجرت نکردن وی همراه همسر خود به خاطر بقای بر کفر و یا ارتداد بود
آرای مفسران و تاریخ نگاران یکسان نیست.
هرچند واقدی و سُهیلی برآن‌اند که هیچ زنی از مسلمانان مرتدّ نشد و شوهر خود را ترک نکرد و این آیه فقط حکم خدا را بیان می‌کند
؛ اما برخی
برآن‌اند که ام حکم بی تردید از زنانی بوده که مرتد شده و به مشرکان پیوستند.
اعلام النساء فی عالمی العرب و الاسلام؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم؛ التفسیر الکبیر؛ تنویرالمقباس من تفسیر ابن عباس؛ الروض الانف؛ روض الجنان و روح الجنان؛ المحبر؛ المغازی.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «ام حکم بنت ابی سفیان».
