الکساندر نیکلایویچ بلدرف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُلدِرُف، الکساندر نیکُلایِویچ، ایران‌شناس برجسته
روسیه بود؛ که در این مقاله به سوابق تحصیلی، علمی، تحقیقی و
آثار مکتوب ایشان اشاره می‌شود.
بُلدِرُف، الکساندر نیکُلایِویچ، ایران‌شناس برجسته
روسیه بود؛ بلدرف در ۲۹ مه ۱۹۰۹ در شهر سن پترزبورگ به
دنیا آمد و همان‌جا دبیرستان را به پایان برد.
در ۱۹۳۱ از دانشگاه دولتی سن پترزبورگ در رشته ایران‌شناسی،
و به گفته عبدالله‌یف
از دانشگاه
فلسفه و
ادبیات و
هنر لنینگراد فارغ‌التحصیل شد.
پس از آن، دو سال در آموزشگاه‌های سن پترزبورگ به تدریس
زبان آلمانی پرداخت. سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۶/ ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۵ ش را در
تاجیکستان به سر برد و در سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۲، همزمان با تدریس در دانشگاه، با موزه ارمیتاژ همکاری داشت.
در ۱۹۵۰/ ۱۳۲۹ ش به ریاست کرسی ایران‌شناسی دانشگاه دولتی سن پترزبورگ برگزیده شد و تا ۱۹۸۱/۱۳۶۰ ش این سمت را بر عهده داشت.
وی در ۱۹۴۱ از پایان نامه دکتری خود با عنوان «فولکلور و ادبیات بدخشان» دفاع کرد و در ۱۹۵۴/ ۱۳۳۲ ش با پژوهشی علمی در زمینه روزگار و
آثار زین‌الدین محمود واصفیخراسانی، به دریافت درجه علمی فوق دکتری نائل شد و در ۱۹۵۵ از آن دانشگاه عنوان پروفسوری گرفت.
وی دارنده جوایز بین‌المللی
فردوسی و دولتی تاجیکستان به نام
بوعلی سینا است.
سرانجام وی در ۱۳۷۲ ش/ ۱۹۹۳ در زادگاهش درگذشت
بلدرف از نخستین پژوهش‌گرانی است که به ضبط
آثار شفاهی مردم تاجیک مبادرت ورزیده‌اند. وی شهرها و روستاهای تاجیک‌نشین و بویژه کوهستانی را درنوردیده و هزاران بیت
شعر مردمی گرد آورده است.
گردآوری و چاپ حماسه مردمی «گورغولی» (نه «گور اوغلی» / «کوراوغلی») برای نخستین بار در ۱۹۳۶ به دست وی صورت گرفت. او با تکیه بر وزن همین منظومه، متذکر شده است که وزن خسروانی (از اوزان باستانی شعر فارسی) هنوز پابرجاست.
وی در ۱۹۳۸ نخستین مجموعه
آثار شفاهی تاجیکان را با عنوان فولکلور تاجیک منتشر کرد که پس از آن بارها تجدید چاپ شده است. بلدرف تا پایان عمر، در رشته «فرهنگ مردم» فعالیت می‌کرد
او نخستین گزیده‌های
شاهنامه فردوسی (۱۹۳۸) و
غزلیات حافظ (۱۹۴۰) را با خط لاتینی تاجیکی برای خوانندگان تاجیک تهیه کرد و غزلیات حافظ را با تکمله و پیش‌گفتاری ارزشمند بار دیگر در ۱۹۵۱/۱۳۳۰ ش به چاپ رساند
همچنین
تاریخ بدخشان را تصحیح و با مقدمه کامل منتشر کرد (مسکو، ۱۹۵۱).
بلدرف بیش از بیست سال از عمر خویش را به تحقیق درباره روزگار و
آثار زین
الدین محمود واصفی گذراند و کتاب
بدایع الوقایع او را تصحیح کرد که در دو مجلد در مسکو (۱۹۶۱/۱۳۴۰ ش) و تهران (۱۳۴۹، ۱۳۵۱ ش) به چاپ رسیده است. کتاب بزرگ وی،
زین الدین محمود واصفی، نیز دو بار به چاپ رسیده است (دوشنبه، ۱۹۵۷/ ۱۳۳۶ ش و ۱۹۸۹/ ۱۳۶۸ ش). از دیگر
آثار او، معرفی قدیم‌ترین نسخه خطی
آثار سعدی است. این نسخه اندکی پس از
مرگ شاعر،
کتابت شده است.
وی درباره
رودکی، بوعلی سینا، فردوسی،
خیام،
سعدی،
نظامی،
نظامی عروضی،
خاقانی،
جامی،
نوایی مقاله‌های ارزشمندی نوشته و زندگی و
آثار خواجه حسن نثاری و
درویش دهکی را برای نخستین بار معرفی کرده است. مقاله او درباره تشکل زبان معیار فارسی
هنوز به ارزش خود باقی است
بلدرف از معدود پژوهش‌گرانی بود که به مکتب
کمونیسم نپیوست. وی سال‌ها رنج بُرد تا جایگاه اصلی ادبیات صوفیانه را روشن کند؛ نام
خواجه احرار ولی را او زنده کرد.
حدود ۱۲۵ اثر از او باقی است
بلدرف به اندازه ای کوتاه و پُر محتوا می‌نوشت که شیوه نگارشش را «برقیه» (تلگرافی) می‌گفتند.
وی نویسنده کتاب‌های ادبیات درسی برای دبیرستان و دانشگاه بود.
او مدیری لایق بود، ازین‌رو، در ۱۹۶۶/ ۱۳۴۵ ش با تأسیس همایش دایمی ایرانشناسان سن پترزبورگ، به ریاست آن برگزیده شد و تا پایان عمر در آن سمت باقی ماند
بلدرف شاگردان بسیاری تربیت کرده است که اکنون در روسیه، تاجیکستان،
گرجستان،
ازبکستان،
آذربایجان و دیگر نقاط
جهان به بررسی
فرهنگ ایران مشغول‌اند.
(۱) رحیم مسلمانیان قبادیانی، «گل بریزد، نریزد از وی بوی»، کیهان، ش ۱۵۰۷۸ (۱۹ خرداد ۱۳۷۳)، ش ۱۵۰۸۴ (۲۶ خرداد ۱۳۷۳).
(۲) (Aleksandr Nikolaevich Boldirev، Vostokovedeniye، ۶ (۱۹۷۹.
(۳) Bol'shaya Savetskaya Ensiklapediya ۲، (Moscow) ۱۹۴۹-۱۹۵۸.
(۴) Ensiklapediyayi adabiyat va san'ati Tajik، Dushanbe ۱۹۸۹، I، ۲۸۹-۲۹۰.
(۵) Ensiklapediyayi Savetii Tajik، Dushanbe ۱۹۷۸.
(۶) V S Garbuzowa، Pishu lish o desyatoy dole togo، c § to videl i slishal، Sankt-Petersburgskiy Universitet، gazeta، ۱۳ (۴ May ۱۹۹۵).
(۷) A Z Rozenfeld، "Ustadi arjymandi arqیinas"، Tajikistani Saveti، (۳۱ May ۱۹۷۹).
(۸) X ëarifav، "Dili garm va suxani narm"، Adabiyat va san'at، (۲۶ July ۱۹۸۴).
(۹) I M Steblin-Komenskiy.
(۱۰) "K ۸۰-letiyu Aleksandra Nikolaevicha Boldireva"، Vostokovedeniye، ۱۵ (۱۹۸۹)، ۳-۷.
(۱۱) Afrosiyob Vakilov، "Neskolko slow o doklade A N Boldireva"، Literaturniy Azerbayjan، ۵ (Sep-Oct ۱۹۹۲).
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ج۱، ص۱۶۹۷، برگرفته از مقاله «بُلدِرُف، الکساندر نیکُلایِویچ»
