الوصایا (محاسبی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« الوصايا» تأليف
حارث بن اسد محاسبی ( ۲۴۳- ۱۶۵ ق) به زبان عربى است. موضوع كتاب بيان برخى مسائل اخلاقى و عبادى است.
كتاب با مقدمه ارزشمندى از محقق كتاب آغاز شده است.
متن اثر مشتمل بر پنج كتاب است. كتاب اول با عنوان« النصايح» مشتمل بر ۴۱ باب
و كتاب دوم با نام« القصد و الرجوع»، ۳۴ مسئله را دربر دارد.
سه كتاب ديگر نيز حاوى بخش‌هايى است.
محقق كتاب
عبدالقادر احمد عطا در مقدمه اش بر كتاب زندگى مؤلف، شخصيت علمى، كلام علما و بزرگان اهل سنت درباره محاسبى و شروع كار علمى محاسبى از ابتدا تا انتها را بيان كرده است.
محقق سپس تاليفات محاسبى را در سه دسته تقسيم بندى مى نمايد:
« دسته اول مخلوطات موجود مؤلف كه مشتمل بر چهارده كتاب است؛ مانند: آداب النفوس، احكام توبه، رساله تصوف، تنبيه و آگاهى بر اعمال قلوب و جوارح.
دسته دوم مخطوطات مفقوده؛ در اين بخش شش كتاب را معرفى مى‌كند كه به اين شرح است، رساله در اخلاق، اخلاق حكيم، تفكر و اعتبار، كتاب دماء، كتاب غيبت و فهم سنن.
دسته سوم مطبوعات و كتاب‌هاى مؤلف كه به چاپ رسيده است، كه مشتمل بر نه كتاب است؛ مانند: رعايت حقوق الله، توهم، وصايا.
خلاصه مطالب متن كتاب به اين شرح است:
۱- در كتاب نصايح مشتمل بر يك مقدمه و چهل و يك باب مباحث اخلاقى گوناگونى را ذ كر مى‌كند و با آيات و روايات توضيح مى‌دهد. مطالبى مانند
تقوا ،
تواضع ،
قناعت ، وجوب نيت عمل، وجوب دعا به قلب و زبان، وجوب اسرار به اعمال نيك و
آفات علم .
۲- در كتاب قصد و رجوع به سوى خدا، مشتمل بر سى و چهار مسأله مطالبى مانند:
توبه ،
محاسبه نفس ،
زهد ،
عقل ،
صدق ،
اخلاص و بيان آن،
طهارت قلب ، صفت خوف و شرح صفت خائفين مورد مطالعه قرار گرفته است.
۳- در اين كتاب مطالبى گوناگونى پيرامون توبه و بازگشت به سوى خدا بيان شده است. مباحثى مانند: عزم بر تأديب فن، خدعه هاى نفس، دلايل صدق و توبه، عزت مقام
تائبين، دلايل صدق شاكرين در اين بخش از كتاب مورد شرح و توضيح واقع شده است.
۴- در اين كتاب فهم نماز بررسى شده است. گرچه اين بخش داراى حجم اندكى است، ولى مؤلف مطالب بسيار مهمى در باب نماز را بيان مى‌كند. آداب ورود در نماز، به‌پاداشتن و فراغت از نماز در اين بخش به خوبى بيان شده است. مؤلف آيات و روايات و اقوال علماء را پيرامون موضوع بيان مى‌كند.
۵- توهم آخرين بخش از كتاب است كه مشتمل بر اين موضوعاتى همچون
آلام و دردهاى موت،
اهوال قیامت ،
شفاعت ،
عذاب کافرین و
نعمت‌های بهشت است.
فهرست موضوعات و مطالب در آخر كتاب بيان شده است. آدرس آيات و روايات، توضيح برخى عبارات و معرفى اعلام در پاورقى كتاب آمده است.
نرم افزار تراث۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
