المنظومه النحویه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المنظومه النحویه» اثر عربی خلیل بن احمد فراهیدی است.
«المنظومه النحویه» اثر عربی خلیل بن احمد فراهیدی (۱۰۰- ۱۷۵ ق) است که به صورت نظم درباره مسائل نحو نوشته شده است.
کتاب از دو بخش تشکیل شده است.
بخش اول شامل مطالعه و بررسی زندگی خلیل، توثیق وی و مطالعهای پیرامون متن منظومه او توسط محقق کتاب میباشد.
بخش دوم، تحت عنوان تحقیق، شامل توصیفی پیرامون منظومه، نسخ خطی آن و عللی که منجر به انجام این منظومه گردید، شده و در ادامه نص منظومه ذکر گردیده است.
روش خلیل در این منظومه، روشی به دور از تفصیل و بیان فلسفهبافیهای نحوی است و برای عوام مردم که به دنبال علم نحو هستند، نوشته شده است.
متن کتاب، شامل ۲۹۳ بیت در
علم نحو است که به صورت عروضی به نام «
بحر کامل تام» بر وزن: متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن میباشد. این منظومه، بسیاری از ابواب نحو عربی را شامل و قلیلی از آن را ترک نموده است.
مقدمه کتاب شامل ۲۶ بیت است که برای خواننده و آمادگی ورود وی به بحث بوده و با
حمد و ثنای الهی و پیغمبرش آغاز گردیده است.
قسمت عمده کتاب به به توضیح اقدامات نویسنده، مقدمه و پاورقیهای محقق صرف شده است.
مباحث نحوی که در این منظومه ذکر شده، شامل بررسی مصطلحات، عناوین،
اعلام، مثالها و نمونههای تطبیق داده شده به همراه دلالت آنها، قضایای نحوی برای مناقشه و تحلیل کردن، ملاحظاتی درباره روش خلیل است.
در این منظومه، از مسائل اختلافی که بین نحویهاست دوری گزیده شده، همچنین به قواعد شاذ عربی استناد نشده و ذکری از آنها به میان نیامده است. به علاوه، به جزئیات، فرعیات و تقسیمات، اشارهای نشده و فقط به ذکر قواعد عامه و
ذکر امثلهای برای آنها بسنده شده است.
نویسنده برخی از ابواب نحوی را ترک کرده و بدانها نپرداخته است، از جمله: باب حال، انواع معارف، اشتغال، تنازع، عدد و کنایاتش، اسماء افعال، تمییز، اضافه.
تحقیق کتاب توسط دکتر احمد عفیفی صورت گرفته است. وی نسخ مختلف کتاب را بررسی و مورد مقایسه قرار داده و کلماتی که نیاز به توضیح داشته را از بعضی معاجم لغت، تفسیر نموده است. همچنین مصطلحاتِ خلیل را بر کتبی که از آنها نقل نموده عرضه کرده و بعضی از آراء وی را به جهت بعضی اختلافاتی که بین نحویها وجود دارد، مورد بررسی قرار داده و تعارض بین آراء را به
تفسیر کشانده است.
به علاوه، خطاهای املائی و نحوی را تصحیح نموده و کلماتی را که نیاز به اصلاح داشته و در ابیات، خلاف وزن و قافیه بوده، تصحیح نموده است.
فهرست مطالب و فهرست مصادر و مراجع، در انتهای کتاب قید شده است.
در پاورقیها بیشتر به ذکر منابع و اختلاف نسخ پرداخته شده است.
نرمافزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.