المفسرون حیاتهم و منهجهم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المفسرون حیاتهم و منهجهم» تالیف سید محمد علی ایازی به زبان عربی است که جهت شناساندن ۱۲۱
تفسیر به رشته تحریر در آمده است.
کتاب شامل یک مقدمه که در آن به انواع بیوگرافیهای
تفاسیر، فایده شناخت
تفاسیر، کاستی‌های کتابهای معرف
مفسران پرداخته شده و سپس به تعاریف ضروری پیرامون اصطلاحات کتاب مثل تفاوت بین منهج، اتجاه، طریقه و لون، ترتیب
تفاسیر،
اسرائیلیات و در خاتمه به بررسی
مفسران، دوران زندگی و منهج آنها اشاره شده است.
معرفی
تفاسیر چاپ شده مذاهب اسلامی روش یکسانی ندارند بلکه حجم بررسی
تفاسیر بر اساس اختلاف اهمیت آنها، گستردگی محتوای
تفاسیر با ضرورت یادآوری بعضی از افکار، مختلف می‌گردد؛ ترتیب
تفاسیر بر اساس حروف الفبای عناوین آنهاست. در این روش مذهب فکری دخالتی در ترجیح بعضی بر بعض دیگر ندارد و پژوهشگر می‌تواند براحتی به دیدگاه مؤلف و روش آن در بین مطالب احاطه پیدا کند. هدف نگارنده در این کتاب منحصر در معرفی و مقایسه متداول می‌باشد بدین جهت وی از بیان
احکام کلامی و عقیدتی مؤلفان اجتناب کرده‌اند، مگر در مواردی که مشتمل بر فائده‌ای باشد مانند نقد
اسرائیلیات ، خبرهای ضعیف یا روش فکری
مفسر.
این امر باعث راحتی دستیابی پژوهشگران به رویه فکری
مفسر و منهج
تفسیری او شده است.
ایشان
تفاسیر فارسی قدیمی و جدید
شیعه را نام برده‌اند تا جستجوگران عرب بر این
تفاسیر احاطه پیدا کنند. نگارنده بحثهای این کتاب را به ترتیب زیر ارائه داده‌اند: ۱. اسم کتاب، نام یا اسم مشهور مؤلف، تاریخ ولادت، وفات، زبان تالیف، اجزاء کتاب ۲. اطلاعات مربوط به چاپ شامل شمارگان، محل، سال، صفحات و اسم محقق ۳. زندگانی مؤلف شامل نام پدر، تحصیل علمی، اساتید، شاگردان محل وفات، موارد بارزی از دوران حیات ۴. آثار علمی مؤلف مشتمل بر مهمترین آثار او مخصوصا آثاری که پیرامون
علوم قرآن ،
حدیث و
فقه می‌باشند. ۵. معرفی فراگیری از
تفسیر ، شامل مباحثی راجع به کامل یا ناقص بودن، مخاطب، انگیزه نگارش، اشارات مقدمه و مصادر، مشروح و خلاصه بودن، برگرفته از
تفسیر دیگر و مستقل بودن. معرفی محتوا و روش
تفسیر به شکل ذیل انجام گرفته است:
الف. شناساندن روش شروع
تفسیر، اسلوب وارد شدن
مفسر در مباحث، البته عموم
مفسران اسلوب واحدی در این بخش دارند،
با سوره و آیه و شرح اجمالی و لفظی کلمات و جملات و
سیاق آیه ، ارتباط آیات
با بحثهای سابق شروع کرده‌اند، علی رغم اینکه بعضی
مفسران از این قاعده خارج شده‌اند و از روشی دیگر بهره جسته‌اند.
ب. بعضی از
تفاسیر حاشیه یا شرح
تفاسیر دیگر بوده یا طالب هدف خاصی هستند، مؤلف سبک خاص آنها را متذکر شده است.
ج. در معرفی روش مطرح می شود که: آیا
تفسیر قرآن با قرآن است؟ چه میزان از حدیث استفاده کرده و مصادر آن کدام است؟ چه اندازه بر علم لغت اعتماد کرده؟ آیا اهتمام به جهات بلاغی و فنی آیات داشته است؟
د. دیدگاه عقیدتی و مذهب کلامی
مفسر، خصوصیات او در تعامل
با روایات، مخصوصا
اسرائیلیات و خبرهای جعلی، بررسی می شود، ایازی بر این باور است که برخی معاصرین در
تفسیر علمی مبالغه کرده‌اند که به نقد و تحلیل آنها می‌پردازند. ۶. شناسایی کتابهای نگاشته شده پیرامون یک
تفسیر شامل حاشیه، تلخیص، تحلیل و نقد و فهرست موضوعی و ذکر آنها
با عنوان «
دراسات حول التفسیر ». ۷. نقد و تحلیل بعضی از
تفاسیر با ارجاع به مصادر جهت استفاده پژوهشگران از این مصادر. مولف در خاتمه متذکر می‌شوند که؛ روشی که در معرفی
تفاسیر پیموده، در همه آنها رعایت نشده است به جهت اینکه بعضی از
تفاسیر همه ی شرایط مذکور را نداشته‌اند مثلا معلومات لازم در معرفی مؤلف یا مطالب نگاشته شده پیرامون
تفاسیر در مورد آنها یافت نمی‌شود یا اینکه
تفسیر محدود بوده و نیازی به معرفی کامل نداشته است.
فهرست کتاب در ابتدا و در پایان فهرست روایات، کتابها براساس تاریخ نگاش،
مفسران، بر اساس مذهب،
تفاسیر براساس اختلاف روش، مصادر و مراجع آمده است. و در پاورقی آدرس آیات، روایات و مصادر کتاب به چشم میخورد.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
