المعجم الموحد لأعلام الأصول الرجالیة و الخلاصة للعلامة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب المعجم الموحد لاعلام الاصول الرجالیة و الخلاصة للعلامة،
تالیف شیخ محمود دریاب نجفی، از جمله فرهنگ‌های عربی معاصر است که در آن محدثین و
رجال شیعه تا
قرن پنجم
هجری معرفی شده‌اند.
فهرست رجال در این معجم، به ترتیب حروف الفبا بدین ترتیب تنظیم شده که از حرف «الف تا ظاء» در جلد اول و باقی حروف در جلد دوم ذکر شده است.
نویسنده از اصول رجالی چهارگانه (
رجال نجاشی، رجال و فهرست شیخ طوسی و اختیار معرفة الرجال کشی) و نیز کتاب «خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال»
علامه حلی در تدوین این کتاب، استفاده کرده است.
در این
کتاب از
حدود هفت هزار
محدث و دانشمند رجالی شیعه که در قرن‌های اول تا پنجم
هجری زندگی می‌کرده‌اند، نام برده شده است که حدود پنج هزار و هشتصد نفر آنها از
اصحاب معصومین علیهم‌السّلام می‌باشند.
به علاوه در این کتاب بسیاری از
راویان معتبر و
عادل از راویان غیر معتبر تمییز داده شده که برای محققین در احادیث و علوم روایی مفید خواهد بود. جرح و تعدیلی که درباره راویان ذکر شده با استفاده از سه کتاب رجال نجاشی و رجال و فهرست رجال شیخ طوسی بر اساس تقسیم رباعی ۱.
صحیح، ۲.
موثق، ۳.
حسن، ۴.
ضعیف، صورت گرفته است.
نویسنده در مقدمه کتاب، ابتدا به تعریف
علم رجال پرداخته و نیاز به این علم را با ذکر اقوال علما تبیین کرده است. وی سپس به نقد اقوال کسانی پرداخته که نیاز به این علم را نفی کرده‌اند. در ادامه به ترتیب زمانی به معرفی منابع رجالی پرداخته است. معرفی منابع چهارگانه رجالی و نیز «خلاصة الاقوال»
علامه حلی که در این
اثر ملاک عمل مؤلف بوده، در بخش بعدی مقدمه مورد توجه قرار گرفته است.
نویسنده همچنین شیوه خود در نگارش این معجم را این گونه شرح می‌دهد:
۱. تمامی اعلامی که در اصول چهارگانه رجالی و خلاصة الاقوال علامه حلی آمده، در این کتاب به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است. کنیه‌ها و القاب و اعلام النساء در ابواب مستقل نیامده است؛ همچنان که کلمه «اب»، «ابن» و «ام»، در ابتدای اعلامی که با کنیه ذکر شده، به حساب نیامده است؛ به عنوان مثال ابامنصور در حرف میم و «ام سلمه» در حرف سین ذکر شده است، اما در باره اسامی‌ای که به
کنیه پدرانشان نسبت داده شده، کلمات مذکور لحاظ شده؛ مثلا «احمد بن ابی موسی» در باب احمد که بعدش الف آمده ذکر شده است.
۲. یکی نمودن اسامی‌ای که در واقع یک اسم هستند: در این معجم تمامی اعلام ذکرشده در اصول چهارگانه رجالی و خلاصه علامه حلی که بالغ بر ۱۱۰۰۰ اسم است، در ۶۵۰۰ اسم خلاصه شده است. البته به مجرد اشتراک در اسم حکم به یکی بودن نشده؛ همچنان که به مجرد اختلاف،
حکم به تغایر نشده است، بلکه طبقه در نظر گرفته شده، اقوال مورد تتبع قرار گرفته و قرائن خارجیه بررسی شده و چه بسا مواردی از آن در پاورقی ذکر شده است.
۳. در معرفی طبقات رجالی ابتدا بر
رجال شیخ طوسی، سپس بر دیگر اصول رجالی
اعتماد شده است. نویسنده بدین وسیله به ۷۰۰ اسم از
اصحاب معصومین -که شیخ طوسی در ابواب رواتی که از
معصومین،
روایت کرده‌اند، نیاورده- دست یافته و اضافه کرده است.
۴. نویسنده، جمیع نصوصی را که در جرح و تعدیل روات، در فهرست و رجال طوسی و رجال نجاشی ذکر شده، آورده است. در مواردی هم که از آن کتب مذکور نصی نیافته، از
اختیار کشی و
خلاصه علامه استفاده کرده است.
۵. احوال رجال بر اساس تقسیم رباعی مذکور، تقسیم و با اشکال دایره، مثلث، مربع و ستاره به عنوان رمز مشخص شده است.
در پاورقی کتاب، مطالب و توضیحاتی درباره الفاظ و عبارات کتاب از منابع دیگر استخراج و ذکر شده است. فهرست مطالب و منابع هریک از مجلدات در انتهای آن آمده است.
محمود دریاب نجفی
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
