المدخل لدراسة القرآن الکریم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
المدخل لدراسة القرآن الکریم که به قلم
محمد بن محمد ابو شهبه به
زبان عربی نگارش یافته است و در آن مسائل مهمی درباره علوم و مباحث کلی
قرآن کریم مطرح شده است.
مؤلف استاد
علوم قرآن در دانشکده اصول دین از دانشکده‌های جامعة الازهر بوده و متوجه می‌شود که در دو حوزه
تفسیر و علوم مرتبط با آن و همچنین
حدیث و علوم آن کتابی در دسترس دانشجویان نیست لذا اقدام به تحریر این اثر کرده و در مقدمه اول این کتاب متذکر می‌شود که انگیزه او در نگارش این بوده که آن مرجعی برای دانشجویان این دانشکده و تمام مشتاقان قرآن و علوم آن باشد و از آنجا که مطالب این کتاب برای ورود به مباحث و بررسی قرآن کریم می‌باشد نام آنرا المدخل لدراسة القرآن کریم نامگذاری می‌کند.
کتاب حاضر یک مقدمه با عنوان معرفی قرآن کریم و ده مبحث دارد. عناوین مباحث ده گانه کتاب چنین است: معنی علوم قرآن و تحلیل این مرکب، نزول قرآن کریم، نخستین
آیات و آخرین آیاتی که بر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل شد، دواعی و
اسباب نزول، نزول قرآن بر
حروف هفت گانه، مکی و مدنی بودن سوره‌ها، جمع آوری قرآن و تاریخ آن، ترتیب و تنسق آیات و سوره‌های قرآن، نگارش و رسم مصحف، راه ثابت شدن قرآن به تواتر است که موجب قطع و یقین است.
معنی علوم قرآن و تحلیل آن این مبحث شامل ده موضوع: معنی علوم و معنی قرآن، معانی قرآن نزد
علماء اصولی و
فقهاء و اهل لغت عرب، مشهورترین اسمهای قرآن کریم، بررسی علوم قرآن از دو ناحیه مختلف،
تاریخ علوم قرآن، آراء علماء
اهل سنت در مورد اصطلاح علوم قرآن، ویژگیهای کتاب
الاتقان سیوطی، معرفی کتب علوم قرآن، معرفی کتب در مورد ترجمه قرآن کریم می‌باشد.
نزول قرآن کریم این مبحث شامل ۱۳ موضوع: معنی لغوی و شرعی نزول، کجایی قرآن قبل از نزول، ادله و حکمت نزول قرآن، چگونگی نزول قرآن و مدت آن، بررسی کیفیت نزول قرآن بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، کیفیت نزول
کتب آسمانی بر
انبیاء، چگونگی دریافت
وحی جبرئیل از
خداوند، چگونگی نزول وحی بر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، جبرئیل بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فقط معنای قرآن را القاء می‌کرده بدون الفاظ، حکمت نزول تدریجی آیات قرآن، معنای لغوی وحی و اقسام آن، بررسی شبهات وارده در مورد وحی می‌باشد.
نخستین و آخرین آیاتی که بر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل گردید مهمترین موضوعات این بحث بررسی اقوال چهارگانه در خصوص اولین آیات، بررسی اقوال ده گانه در خصوص آخرین آیات و نظریه‌ها و توجیهات مفسرین درباره آیه الیوم اکملت لکم دینکم است.
اسباب نزول مهمترین موضوعات این مبحث عبارت از: اقسام سبب نزول، طریقه شناخت سبب نزول، فوائد مترتب بر شناخت سبب نزول می‌باشد.
نزول قرآن بر
حروف هفت گانه مهمترین موضوعات این مبحث: روایات وارده در صحاح و غیرها در رابطه با این موضوع، اقوال در
حروف هفت گانه و نقد آنها، نظر
شیعه در خصوص
حروف هفت گانه می‌باشد.
مکی و مدنی مهمترین موضوعات این مبحث: اهمیت این بحث، فوائد شناخت آیات و سوره‌های مکی و مدنی، آراء علماء در تعریف مکی و مدنی و بیان رای مختار، کیفیت شناخت آیات و سوره‌های مکی و مدنی، خصوصیات کلی آیات و سور مکی و خصوصیات کلی آیات و سور مدنی می‌باشد.
جمع و تدوین قرآن و تاریخ آن اهم موضوعات این بحث: جمع به معنای حفظ کردن و بخاطر سپردن آیات قرآن، اولین حافظ خود پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گردآوری قرآن به دستور ابا بکر، گردآوری قرآن به دستور عثمان، جماعتی که به نگارش قرآن پرداختند، از چه زمانی قرآن به مصحف نام گذاری شد، تعداد مصحف، سبب در تعدد مصحف، آیا هم اکنون مصحف عثمان یافت می‌شود، رد دعاوی و شبهات مستشرقین بر قرآن و روش آنها در این بحث می‌باشد.
ترتیب آیات و سوره‌های قرآن مهمترین موضوعات این مبحث عبارت از: معنای لغوی و اصطلاحی آیه، فوائد شناخت آیات، تعداد و شمار آیات قرآن و مکاتب مربوط به آن، شمار
حروف و کلمات قرآن، معنای لغوی و اصطلاحی سوره، توقیفی بودن ترتیب موجود سوره‌های قرآن و شماره سوره‌های قرآن می‌باشد.
نگارش قرآن کریم و رسم آن مهمترین موضوعات این مبحث عبارت از:
اسلام و کتابت، کتابت قرآن کریم، معنای رسم، مشهورترین کتب تالیف شده در مورد رسم، فوائد رسم عثمانی و تعداد مصاحف عثمانی و بیان آراء مستشرقین در خصوص نگارش قرآن و رسم آن، شکل و نقطه گذاری (اعراب گذاری) قرآن و اعجام (نقطه گذاری
حروف متشابه قرآن) می‌باشد.
حجیت قرآن به تواتری است که مفید قطع و یقین است. مهمترین موضوعات این مبحث عبارت است از: عنایت شدید پیامبر اکرم به
حفظ قرآن، حکمت در تکلیف امت اسلامی به حفظ قرآن، دلائل وجوب حفظ قرآن بر امت اسلامی، حافظین قرآن از
صحابه و بیان عوامل ترغیب بر حفظ قرآن و مداومت بر تلاوت آن و در آخر این مبحث
آداب تلاوت و حفظ قرآن مطرح می‌شود.
این کتاب دارای دو فهرست یکی فهرست مهمترین منابع که در تحریر این کتاب مورد استفاده قرار گرفته و دیگری فهرست مطالب که بطور کامل درج شده است.
نسخه حاضر توسط مکتبة السنة با عنوان چاپ دوم ۱۴۲۳ قمری (۲۰۰۳ میلادی) در قاهره
مصر چاپ و به بازار عرضه گردیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
