المحاضرات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المحاضرات، مباحث فی اصول الفقه»،
تقریرات درس آیت‌الله سید محمد داماد (متوفای ۱۳۸۸ ق) است که به
قلم آ
یت‌الله سید جلال الدین طاهری اصفهانی به رشته تحریر در آمده
و در سه مجلد منتشر شده است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه
و هشت مقصد است. هر یک از مقاصد نیز در ضمن فصولی بیان شده است. نظرات نویسنده در میان مباحث با
کلمه «اقول» مشخص شده،
و در پایان مباحث نیز سعی شده جمع بندی از مطالب در ضمن
تحقیق ارائه شود.
نظم مطالب
و سبک
و سیاق خاص مطالب درس استاد نویسنده را به تحریر دروس وی تشویق نمود
و ارایه نوشته‌ها به استاد
و اظهار نظر ایشان، کتاب را به نوشته قابل استناد برای محققین ارتقاء داده است.
نویسنده با مقدمه آغاز
و آن را در سیزده امر قرار داده است. عناوین برخی از امور یاد شده عبارت‌اند از موضوع علم
و تعریف آن، جهات چهارگانه وضع، اطلاق لفظ، وضع مرکبات، علایم
حقیقت و مجاز،
تعارض احوال لفظ، مباحث پنج گانه در
صحیح و اعم، وقوع اشتراک لفظی
و شش وجه در مشتق.
پس از مقدمه، مقصد اول در امور است که در هفت فصل تنظیم شده است.
ماده امر، آنچه به صیغه امر تعلق دارد، معنای اجزاء
و آنچه به آن مرتبط است،
مقدمه واجب،
واجب موقت
و موسع، امر بالامر
و امر بعد از امر. مقصد دوم نیز در
نواهی است
و شامل سه فصل کلی است. فصل نخست در مفاد نهی است
و عنوان
جواز اجتماع امر
و نهی در ذیل نه بحث آمده است. آخرین فصل این بخش به بررسی هشت محور در موضوع نتیجه نهی از شی اختصاص یافته است. مقصد بعدی به مفاهیم پرداخته
و مفهوم شرط،
وصف،
غایت،
حصر،
لقب و عدد را تشریح نموده است.
چهارمین مقصد کتاب موضوع عام
و خاص است
و در سیزده فصل به این مفهوم
و نیز موضوعاتی چون الفاظ عموم، حجیت عام بعد از تخصیص، جواز تمسک به عام، تخصیص کتاب به
خبر واحد و وجوه مخالفت خاص در عام مورد بررسی قرار گرفته است. آخرین بخش
و مقصد جلد نخست در موضوع
مطلق و مقید و مجمل و مبین است
و عناوین فصول چهارگانه آن عبارت است از تعریف مطلق،
مقدمات حکمت، حکم مطلق
و مقید
و بحث در مجمل
و مبین.
با مقصد ششم
و عنوان امارات معتبره آغاز می‌شود. مقام اول در
قطع و احکام آن
و مقام دوم در
ظن و مباحث آن
و هر کدام ذیل فصول
و امور متعدد توضیح داده شده است. در همین قسمت
و در پنج فصل
حجیت ظواهر و قول لغوی،
اجماع منقول،
شهرت فتوا و حجیت خبر واحد مطرح شده است.
مقصد بعدی در اصول عملیه است با چهار عنوان کلی
برائت،
قاعده لاضرر و لاضرار،
استصحاب و تتمه آن. عنوان نخست در چهارده فصل آمده که برخی موضوعات آن عبارت است از
آیات و روایات مرتبط با برائت، تمسک به
اجماع و دلیل عقلی در اصالت برائت، مباحثی تحت عنوان تنبیهات در شش محور،
دوران امر بین اقل و اکثر و تعیین
و تخییر و شک در رکنیت، عنوان دوم در نه تنبیه تقسیم شده
و در پایان این جلد آمده است.
با عنوان سوم از مقصد هفتم
و با موضوع
استصحاب آغاز می‌شود. سه فصل این عنوان به تعریف،
ادله حجیت و تنبیهات در
استصحاب است. عنوان پایانی به تتمه
استصحاب اختصاص یافته
و در هفت فصل به این موضوعات پرداخته است. کلام در شرط اول، تقدم
اماره بر
استصحاب،
تعارض استصحاب با سایر
اصول عملیه،
اصالت صحت در فعل خیر
و قاعده قرعه. در مقصد هشتم
تعارض ادله
و امارات مطرح
و در هشت فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در انتهای کتاب با عنوان خاتمه در
اجتهاد و تقلید ذیل ده فصل، از تعریف اجتهاد
و تقسیم آن به مطلق
و متجزی و مقدمات آن آغاز
و پس از بحث در
وجوب تقلید از اعلم
و جواز تقلید از
میت به موضوع جواز عدول
و احکام پرداخته است.
در ابتدای هر جلد فهرست مطالب
و در انتهای جلد سوم نیز فهرست
آیات و روایات آمده است. در پاورقی نیز آدرس آیات
و روایات و توضیح برخی عبارات آمده است
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
