المجموع اللفیف (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عنوان کتاب به محتوای آن اشارت دارد. در این کتاب
علوم و فنون مختلف، بدون روش و تبویب جمع آوری شده است.
مؤلف از کتابهای متعددی، علوم و
اخبار،
احادیث و
مواعظ، قصه‌ها و
خطبه‌ها و... را گرد آورده که گاهی منظم و در بسیاری موارد فاقد نظم می‌باشد. گاهی مطلبی چندین صفحه را به خود اختصاص می‌دهد و گاهی به یک سطر و یا چند سطر در مطلبی اکتفا می‌شود. ولی به هر صورت کتاب باغی را مانند است که در آن همه نوع اسباب زندگانی فراهم آمده است. کتاب هر آنچه را مربوط به
فرهنگ اسلامی و عربی- اعم از
تفسیر و
حدیث و
احکام شرعی و
لغت و
نحو و
بلاغت و خطبه‌ها و اخبار و رسائل و احوال خلفاء راشدین و... است دربردارد. همچنین کتاب مشتمل بر روایاتی از
تورات و
انجیل و گزارشات امت‌های پیشین و نیز اخبار امت‌هایی که از بین رفته‌اند نظیر
فرعون و نمرودها و... می‌باشد. گزارشهایی درباره
زنان و دوستی و عشق ورزی آنان و نیز اشعار آنان نیز آمده است. با نگاهی سریع به مطالب کتاب قضایایی اسلامی درباره
قرآن کریم از جهت نزول این کتاب شریف و
قرائت آن و تفسیر آیاتش، و نیز درباره رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
هجرت ایشان به
مدینه، و بناء
مسجد نبوی و منبر
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و مکانهایی که گذر ایشان به آنها افتاده و
آداب مسجد و شعرسرائی
شعراء در آن و توسعه مسجد در عهد
خلفاء و نیز فضائل مدینه و
مکه و
بیت الله الحرام و خانه‌های
انصار را درمی یابیم.
اما درباره لغت در این کتاب می‌بینیم که بسیاری از دقایق و ظرایف لغت و معنی کلمات و تفسیر مشکلات آن بیان شده است. کتاب اهتمام ویژه‌ای به ذکر وصیت‌ها خصوصا وصایای پدران به فرزندان
و نیز وصایای
علما و فقهاء و نیز بیان حکمت‌ها و
مواعظ و
آداب مجالس، مجالس پادشاهان و خلفاء و علما دارد. همچنین توجه ویژه‌ای به صفت
شجاعت و جنگاوری و آنچه بدان مربوط است، شده است. درباره اشراف و نجباء و نیز جغرافیای
جزیرة العرب مطالب مفیدی در آن گرد آمده است.
از جمله ویژگی‌های این کتاب اینست که معلوماتی را از کتبی که مفقود شده و در دسترس ما قرار ندارد مانند کتاب «
المحبر»
ابن حبیب و یا «
امالی»
ابن درید که به جز بخش هفتم آن در اختیار ما نیست، گرد آورده است. کتاب همچنین حاوی اشعاری در فنون مختلف
شعر از شاعران
قدیم و جدید است که دیوانهای آنها در دسترس قرار ندارد و در کتب ادبی و مجموعه‌های منتخب شعری نامی از آنها نیامده است، می‌باشد. کتاب خود حاوی اشعاری در حدود هزار بیت است که از شاعران مختلف گرد آوری شده و آن را به صورت دیوانی حجیم در آورده است. به نظر می‌رسد مؤلف در پی این بوده است که با این مجموعه متنوع از اشعار، خستگی خواننده کتاب و نیز شنونده مطالب آنرا برطرف کرده و او را به نشاط آورد، از اینرو کتاب وی فاقد روش و نظم خاص و باب بندی است.
نسخه خطی که در اختیار قرار گرفته است در کتابخانه ملی پاریس به شماره ۳۳۸۸موجود است. این نسخه دارای ۱۹۷ ورقه است که مؤلف آنرا در دو جزء تنظیم کرده است. جزء اول ۳/ ۲ کتاب حدود ۱۴۵ ورقه و جزء دوم ۳/ ۱ دیگر کتاب را مشتمل بر ۵۴ ورقه است، دربرمی گیرد. نسخه به خط خود مؤلف به خط نسخ زیبا و واضح نگارش یافته است. بسیاری از کلمات این نسخه غیر معجمه (بدون نقطه) است از اینرو بیش از یک قرائت را متحمل می‌شود. این نسخه دارای تعلیقاتی در حاشیه است که برخی از آنها استدارکات خود مؤلف و برخی دیگر تعلیقاتی است که به خط وزیر مغربی
ابو القاسم حسین بن علی، نگاشته شده است. در پایان نسخه خطی تاریخ نسخه و نیز زمان فراغت از تالیف آن ذکر نشده است، زیرا نسخه به خط خود مؤلف نوشته شده است. در آخر نسخه صحبت از گوهرها و صید لؤلؤ به میان آمده است و به این کلام نسخه به پایان می‌رسد: (تمت النسخة المبارکة من الجزئین من المجموع اللفیف ببقاء مالکها، و صلی الله علی النبی و آله)
نسخه مورد استفاده در این برنامه توسط دکتر
یحیی وهیب الجبوری،
تحقیق گشته و بوسیله انتشارات دار المغرب الاسلامی در سال ۱۴۲۵ قمری به چاپ رسیده است.
مقدمه محقق بر کتاب.
نرم افزار تراث، مرکز
تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
