• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

الفوائد الطوسیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


الفوائد الطوسیة تالیف محمد بن حسن بن علی حر عاملی (م ۱۱۰۴ ق) است. این كتاب پاسخ برخی از احادیث مشكل و دُرّهای تحقیق بعضی از مسائل پیچیده‌ای است.


شیخ حر در مقدمه این كتاب می‌نویسد:
«این كتاب پاسخ برخی از احادیث مشكل و دُرّهای تحقیق بعضی از مسائل پیچیده‌ای است كه اهل علم و كمال در زمان اقامتم در طوس سؤال نموده‌اند ...»
[۱] الفوائد الطوسیه، ص ۶.


این کتاب مجموعه‌ای از پاسخ‌ها به سؤالات گوناگونی از علوم حدیث ، فقه ، اصول فقه ، کلام ، رجال و حتی منطق می‌باشد که در شهر طوس بعضی از علماء و دانشمندان از مؤلف سؤال کرده‌اند.
وی این مباحث را در ۱۰۲ فائدة بیان نموده است که بیشتر آنان در ارتباط با شرح احادیث می‌باشد.
وی در مقدمه کتاب دربارۀ مطالب مطرح شده در آن می‌نویسد:
هذه فوائد فی حل بعض الاحادیث المشکلة و فرائد فی تحقیق بعض المسائل المعضلة التی کان یسالنی فی طوس عنها بعض اهل العلم و الکمال فاکتب لهم فی شرحها ما یقتضیه الحال و یحظر بالبال.
وی علاوه بر این کتاب دارای آثار فقهی ارزشمند دیگری همچون بدایة الهدایة فی الواجبات و المحرمات المنصوصة ، تقلید المیت ، رسالة فی حرمة شرب التتن ، الرسالة الرضاعیة ، رسالة فی القصر نیز می‌باشد
[۲] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۳، ص۵۹.    
[۳] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۴، ص۳۹۳.    
[۴] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۱۷۴.    
[۵] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۱۹۳.    
همانطور که در این کتاب مشخص است وی به مباحث حدیثی توجه خاصی داشته است و تبحر وی در مباحث حدیثی موجب شده که آثار ارزشمند حدیثی تالیف نماید که مهمترین آنان تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة است که به اختصار وسائل الشیعة گفته می‌شود تا جائیکه وی به نام صاحب الوسائل مشهور شده است.
[۶] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۴، ص۳۵۲.    

وی کتاب دیگری نیز به نام الفوائد الطوسیة دارد که در بردارنده ۱۲ فائده است که صاحب الذریعة درج
[۷] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۸.    
به آن اشاره نموده است و آن را در کتابخانه شیخ الشریعة اصفهانی دیده است. وی در آثار بعدی خود نظیر الفصول المهمة
[۸] الفصول المهمة فی أصول الأئمة، الشیخ الحر العاملی، ص۶۲۸.    
و امل الآمل
[۹] أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی ج۲، ص۲۸۴    
به مطالب این کتاب استناد نموده است.
از بین ۱۰۲ فائدة در حدود ۱۶ فائده مربوط به مباحث فقهی نظیر قضاء ، طهارة ، حج ، نذر ، نماز جماعت غناء ، تقلید میت و غیر آن است و در حدود ۱۲ فائده نیز در مباحثی نظیر حجیت خبر واحد ، اجماع ، قیاس ، اصالة الاباحة ، براءة اصلیة و استصحاب است. حتی دو فائده ۳۹ و ۴۰ مربوط به مباحث علم منطق می‌باشد.
اگر چه این فوائد در یک کتاب گردآوری شده است اما بعضی از آنها را می‌توان به عنوان یک مقاله یا کتاب مختصر به حساب آورد. مؤلف در امل الآمل
[۱۰] أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی، ص۱۴۵.    
می‌نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا رسائل متعددة طویلة نحو عشرة یحسن افراد کل واحدة منها.

مؤلف در مقدمه کتاب می‌نویسد: فقد جمعت من الفوائد ما لا یجمعه شی ء من مصنفات و من تاملها وجد فیها من النکت و التحقیقات و التدقیقات و جواب الشبهات و توجیه المتشابهات ما لا یوجد فی شی ء من المؤلفات
همچنین در امل الآمل
[۱۱] أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی، ص۱۴۵.    
می‌نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا رسائل متعددة طویلة نحو عشرة یحسن افراد کل واحدة منها .
آقا بزرگ تهرانی در
[۱۲] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
می‌نویسد: و هو فی مطالب جلیلة متفرقة، و حل بعض الاحادیث المشکلة و فیه نحو عشرة رسائل یحسن افراد کل منها
اعیان الشیعة
[۱۳] اعیان الشیعة، ج۹، ص۱۶۸.
: الفوائد الطوسیة خرج منه مجلد یشتمل علی مائة فائدة فی مطالب متفرقه. و در صفحه ۱۶۹ می‌نویسد: و فی کتاب الفوائد الطوسیة ایضا وسائل متعددة طویلة نحو عشر یحسن افراد کل واحدة منها
آیة الله مرعشی نجفی در کتاب سجل البلال: کتاب فوائد الطوسیة و مطالب متنوعة فی فنون العلم و هو حسن جدا.

آنچنانکه در الذریعة
[۱۴] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج، ص.    
جلد ۱۰، صفحه ۲۱۷ آمده است این کتاب قبل از سال ۱۰۹۰ ق تالیف شده است. و در
[۱۵] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
به نسخه‌ای به خط محمد باقر بن محمد مهدی مشهدی مربوط به سال ۱۰۹۰ ق اشاره شده است.

در الذریعة
[۱۶] الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
به نسخه‌هایی از کتابخانه شیخ علی بن محمد رضا آل کاشف الغطاء در نجف ، نسخه سید محمد رضا تبریزی مربوط به سال ۱۱۲۱ ق، نسخه میرزا محمد علی اردوبادی مربوط به سال ۱۰۹۰ ق به خط محمد باقر بن محمد مهدی مشهدی اشاره شده است.
در چاپ کتاب موجود از دو نسخه استفاده شده است. نسخه اول متعلق به کتابخانه آیة الله مرعشی، مربوط به سال ۱۱۲۸ ق است و نسخه دوم متعلق به کتابخانه سید مهدی لاجوردی حسینی مربوط به سال ۱۱۱۰ ق است.

کتاب موجود در سال ۱۴۰۳ ق در چاپخانه علمیه قم به چاپ رسیده است و محقق و مصحح آن سید مهدی لاجوردی بوده که با همکاری شیخ محمد درودی منابع روایی و آیات قرآن کریم آن استخراج شده است.

همانطور که گفته شد مباحث کتاب از علوم گوناگونی مثل رجال ، فقه ، اصول فقه ، تفسیر ، ادبیات عربی ، حدیث و منطق تشکیل شده که در ۱۰۲ فائده ذکر شده‌اند که عبارتند از:
رجال: فائده‌های ۱، ۴۲، ۵۲، ۷۲، ۷۳
اصول فقه فائده‌های ۳، ۶، ۴۹، ۵۴، ۶۳، ۷۴، ۷۵، ۷۹، ۸۳، ۹۱، ۹۲، ۹۶
فقه فائده‌های ۵، ۱۱، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۲۷، ۲۸، ۴۱، ۵۱، ۵۸، ۶۰، ۶۵، ۷۰، ۷۶، ۷۷، ۸۹،
احادیث و روایات فائده‌های ۸، ۱۹، ۲۱، ۲۲، ۲۵، ۲۶، ۲۹، ۳۰، ۳۱، ۳۳، ۴۳، ۴۶، ۵۰، ۵۷، ۵۹، ۶۱، ۶۴، ۶۷
عقاید فایده‌های ۲، ۴، ۱۲، ۱۳، ۲۰، ۳۲، ۳۴، ۳۶، ۳۷، ۳۸، ۴۴، ۴۵، ۴۷، ۵۴، ۵۶، ۶۲، ۷۱
تفسیر فایده‌های ۱۴، ۲۳، ۲۴، ۳۵، ۴۸، ۶۶، ۶۸، ۶۹، ۱۰۲
منطق فایده‌های ۳۹، ۴۰
ادبیات عربی فایده‌های ۷، ۹، ۱۰، ۵۳

۱. ↑ الفوائد الطوسیه، ص ۶.
۲. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۳، ص۵۹.    
۳. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۴، ص۳۹۳.    
۴. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۵. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۱۹۳.    
۶. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۴، ص۳۵۲.    
۷. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۸.    
۸. ↑ الفصول المهمة فی أصول الأئمة، الشیخ الحر العاملی، ص۶۲۸.    
۹. ↑ أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی ج۲، ص۲۸۴    
۱۰. ↑ أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی، ص۱۴۵.    
۱۱. ↑ أمل الآمل، الشیخ الحر العاملی، ص۱۴۵.    
۱۲. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
۱۳. ↑ اعیان الشیعة، ج۹، ص۱۶۸.
۱۴. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج، ص.    
۱۵. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
۱۶. ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرک طهرانی، ج۱۶، ص۳۴۷.    


سایت اندیشه قم.    
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).


رده‌های این صفحه : حدیث شناسی | کتاب شناسی | کتب حدیثی شیعه
جعبه ابزار