الطلب و الارادة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
الطلب و الارادة»، نام کتابی است، به
زبان عربی که
امام خمینی -رحمة‌الله‌علیه- آن را ناظر به مبحث
طلب و اراده‌ای که مرحوم آخوند خراسانی به مناسبت، در بحث اوامر «
کفایة الاصول » آورده است، تالیف نموده‌اند، لکن نسخه دست نوشته امام -رحمة‌الله‌علیه - علی الظاهر در طول سالیانی که ایشان در
تبعید بوده‌اند، مانند خیلی از آثار دیگرشان از بین رفته است
و کتاب حاضر با استفاده از نسخه‌هایی که شاگردان ایشان از نسخه وی استنساخ کرده‌اند، آماده شده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه
و سه
مطلب است.
امام خمینی در دوره دوم تدریس خارج اصول فقه، ذیل مبحث اوامر به مناسبت، به تدریس مبحث
طلب و اراده پرداخته
و سپس همان مباحث را در رساله‌ای جداگانه با عنوان
الطلب و الاراده تالیف کرده
و در آن ریشه‌های فلسفی، عرفانی
و روایی
و همچنین ارتباط آن با مسئله جبر
و تفویض، سعادت
و شقاوت ذاتی
و موجبات این دو را بررسی کرده است. ایشان نگارش این رساله را در بیست
و پنجم ماه رمضان ۱۳۷۱ قمری در شهر همدان به پایان رسانده است.
در نگاه نخست، پافشاری برخی علاقه‌مندان به این مباحث
و طولانی بودن مقدمات
و مطالب موردنیاز، انگیزه امام خمینی از نگارش این کتاب را نشان می‌دهد؛ اما خود ایشان نیز به جهت دقیق بودن این
مطالب و کثرت مقدمات آن که از درک بسیاری از افراد فراتر است، قصد داشته این مباحث را به فلسفه ارجاع دهد.
کتاب
الطلب و الاراده از نظر ساختار دارای یک مقدمه
و سه
مطلب کلی
و یک خاتمه است. در مقدمه، وجود آراء
و گفته‌های مختلف در بحث
طلب و اراده به دلیل اختلاف در
کلام نفسی دانسته شده است که ریشه در اختلاف متکلمان در صفات خداوند متعال دارد.
اشاعره در این زمینه جانب افراط را گرفتند
و قائل به اثبات صفات قدیم زائد بر ذات بودند
و معتزله راه تفریط را پیموده
و با قول به نیابت ذات از صفات، صفات را از ذات نفی کرده‌اند، ولی امام خمینی ضمن نقد هر دو دیدگاه، راه میانه را که اتحاد صفات با ذات است، برگزیده
و با ادله عقلی
و استناد به آیات قرآن، مذهب حق را در این مسئله توضیح داده است.
برخی
معتزله و امامیه، کلام حق‌تعالی را کلام لفظی می‌شمارند
و آن را مربوط به مقام فعل می‌دانند، درحالی‌که اشاعره کلام را به دو قسم نفسی
و لفظی تقسیم کرده‌اند. امام خمینی هر دو گفته را مخدوش می‌داند
و ردّ می‌کند، زیرا کلام لفظی حادث است
و حدوث
و تجدد، بدون واسطه به خدا نسبت داده نمی‌شود همچنین باور اشاعره نیز به معنای
قیام حلولی صفات به ذات است که این امر مستلزم تغییر در صفات
و ذات
و همچنین قوه نقص
و ترکیب می‌شود.
در مقدمه کتاب، این
مطالب مطرح شده است:
مبنای اختلاف در
طلب و اراده ، اختلاف در
کلام نفسی و مبنای آن هم اختلاف متکلمین در
اوصاف خدا است؛
بررسی
و نقد گفتار
معتزله در باره توصیف
خدا به
تکلم ؛
بررسی عینیت
اراده خدا با علمش؛
بررسی
و نقد کلام
اشاعره در باره صفات خدا.
مطلب اول، در بیان مهم‌ترین ادله اشاعره بر
مطلوب خویش است
و حاوی
مطالب زیر می‌باشد:
ثبوت
طلب نفسی در اوامر امتحانی؛
پیرامون
تکلیف کفار ؛
ابطال مذهب
تفویض و جبر ؛
بیان
مذهب حق (
الامر بین الامرین )؛
و...
مطلب دوم، در بیان حقیقت
سعادت و شقاوت و شامل مباحث زیر است:
بررسی قاعده «
الذاتی لا یعلل »؛
ذاتی نبودن وجود
و عوارض
و لوازم آن برای ماهیات امکانی؛
استناد کمالات به
وجود ؛
و...
مطلب سوم، در باره اختلاف آفرینش
طینت سعید و شقی است
و مشتمل بر مباحث زیر می‌باشد:
عمومیت
فیض خدای تعالی؛
منشا
اختلاف نفوس ؛
بیان مفاد پاره‌ای از احادیث همچون «الناس معادن کمعادن الذهب
و الفضة»
و...
پیرامون فطری بودن
عشق به
کمال و تنفر از
نقص .
نسخه حاضر کتاب را، مؤسسه تنظیم
و نشر آثار امام خمینی رحمة‌الله‌علیه در سال ۱۳۷۹ برای اولین بار در یک جلد چاپ نموده است.
در پایان کتاب، فهرست‌هایی به این ترتیب آمده است:
۱. فهرست آیات کریمه؛
۲. فهرست احادیث شریفه؛
۳. فهرست اسماء معصومین؛
۴. فهرست اعلام؛
۵. فهرست کتب وارده در متن؛
۶. فهرست موضوعات.
• نرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم
و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
