الطلب و الارادة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الطلب و الارادة»، نام کتابی است، به
زبان عربی که
امام خمینی -رحمة‌الله‌علیه- آن را ناظر به مبحث طلب و اراده‌ای که مرحوم آخوند خراسانی به مناسبت، در بحث اوامر «
کفایة الاصول » آورده است، تالیف نموده‌اند، لکن نسخه دست نوشته امام -رحمة‌الله‌علیه - علی الظاهر در طول سالیانی که ایشان در
تبعید بوده‌اند، مانند خیلی از آثار دیگرشان از بین رفته است و کتاب حاضر با استفاده از نسخه‌هایی که شاگردان ایشان از نسخه وی استنساخ کرده‌اند، آماده شده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و سه مطلب است.
امام خمینی در دوره دوم تدریس خارج اصول فقه، ذیل مبحث اوامر به مناسبت، به تدریس مبحث طلب و اراده پرداخته و سپس همان مباحث را در رساله‌ای جداگانه با عنوان الطلب و الاراده تالیف کرده و در آن ریشه‌های فلسفی، عرفانی و روایی و همچنین ارتباط آن با مسئله جبر و تفویض، سعادت و شقاوت ذاتی و موجبات این دو را بررسی کرده است. ایشان نگارش این رساله را در بیست و پنجم ماه رمضان ۱۳۷۱ قمری در شهر همدان به پایان رسانده است.
در نگاه نخست، پافشاری برخی علاقه‌مندان به این مباحث و طولانی بودن مقدمات و مطالب موردنیاز، انگیزه امام خمینی از نگارش این کتاب را نشان می‌دهد؛ اما خود ایشان نیز به جهت دقیق بودن این مطالب و کثرت مقدمات آن که از درک بسیاری از افراد فراتر است، قصد داشته این مباحث را به فلسفه ارجاع دهد.
کتاب الطلب و الاراده از نظر ساختار دارای یک مقدمه و سه مطلب کلی و یک خاتمه است. در مقدمه، وجود آراء و گفته‌های مختلف در بحث طلب و اراده به دلیل اختلاف در
کلام نفسی دانسته شده است که ریشه در اختلاف متکلمان در صفات خداوند متعال دارد.
اشاعره در این زمینه جانب افراط را گرفتند و قائل به اثبات صفات قدیم زائد بر ذات بودند و معتزله راه تفریط را پیموده و با قول به نیابت ذات از صفات، صفات را از ذات نفی کرده‌اند، ولی امام خمینی ضمن نقد هر دو دیدگاه، راه میانه را که اتحاد صفات با ذات است، برگزیده و با ادله عقلی و استناد به آیات قرآن، مذهب حق را در این مسئله توضیح داده است.
برخی
معتزله و امامیه، کلام حق‌تعالی را کلام لفظی می‌شمارند و آن را مربوط به مقام فعل می‌دانند، درحالی‌که اشاعره کلام را به دو قسم نفسی و لفظی تقسیم کرده‌اند. امام خمینی هر دو گفته را مخدوش می‌داند و ردّ می‌کند، زیرا کلام لفظی حادث است و حدوث و تجدد، بدون واسطه به خدا نسبت داده نمی‌شود همچنین باور اشاعره نیز به معنای
قیام حلولی صفات به ذات است که این امر مستلزم تغییر در صفات و ذات و همچنین قوه نقص و ترکیب می‌شود.
در مقدمه کتاب، این مطالب مطرح شده است:
مبنای اختلاف در
طلب و
اراده ، اختلاف در
کلام نفسی و مبنای آن هم اختلاف متکلمین در
اوصاف خدا است؛
بررسی و نقد گفتار
معتزله در باره توصیف
خدا به
تکلم ؛
بررسی عینیت
اراده خدا با علمش؛
بررسی و نقد کلام
اشاعره در باره صفات خدا.
مطلب اول، در بیان مهم‌ترین ادله اشاعره بر مطلوب خویش است
و حاوی مطالب زیر می‌باشد:
ثبوت طلب نفسی در اوامر امتحانی؛
پیرامون
تکلیف کفار ؛
ابطال مذهب
تفویض و
جبر ؛
بیان
مذهب حق (
الامر بین الامرین )؛
و...
مطلب دوم، در بیان حقیقت
سعادت و
شقاوت و شامل مباحث زیر است:
بررسی قاعده «
الذاتی لا یعلل »؛
ذاتی نبودن وجود و عوارض و لوازم آن برای ماهیات امکانی؛
استناد کمالات به
وجود ؛
و...
مطلب سوم، در باره اختلاف آفرینش
طینت سعید و
شقی است
و مشتمل بر مباحث زیر می‌باشد:
عمومیت
فیض خدای تعالی؛
منشا
اختلاف نفوس ؛
بیان مفاد پاره‌ای از احادیث همچون «الناس معادن کمعادن الذهب و الفضة» و...
پیرامون فطری بودن
عشق به
کمال و
تنفر از
نقص .
نسخه حاضر کتاب را، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمة‌الله‌علیه در سال ۱۳۷۹ برای اولین بار در یک جلد چاپ نموده است.
در پایان کتاب، فهرست‌هایی به این ترتیب آمده است:
۱. فهرست آیات کریمه؛
۲. فهرست احادیث شریفه؛
۳. فهرست اسماء معصومین؛
۴. فهرست اعلام؛
۵. فهرست کتب وارده در متن؛
۶. فهرست موضوعات.
• نرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
