الصداقة و الصدیق (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «الصداقة و الصدیق»، کتابی است در تبیین دوستی و برادری که ابو حیان توحیدی آن را در
حدود چهار صد قمری،
خطاب به زید بن رفاعه، به
زبان عربی،
تالیف کرده است. این کتاب، از
آثار مشهور ابو حیان می‌باشد که به خاطر
شهرت عالی و ادبی او دارای جایگاه ویژه‌ای است.
کتاب، فاقد فصل بندی و باب بندی است و مباحث متعدد و متنوع، در باب
دوست و دوستی و مسائل مرتبط با آن، پشت سر هم
ذکر شده است.
ابو حیان، در این کتاب کوشیده تا هر چه که ارتباطی با بحث دوستی و صداقت دارد جمع کند، اعم از اثبات و نفی. این مطالب، اعم از
احادیث،
حکایات،
اشعار، کلمات بزرگان و نمونه‌هایی از نامه‌ها و اظهار علاقه افراد صاحب نام می‌باشد.
وی،
صداقت را از نظر بعضی از بزرگان
زمان خودش تعریف کرده، از صداقت‌های گروه‌های مختلف می‌گوید و به بیان اشعار و جملات ادبی درباره صداقت و دوستی، مفهوم صدیق در اشعار، فرق بین
کریم و
لئیم،
رابطه دوستی بین اقشار مختلف،
توهم صداقت، هجران و جدایی بین دو دوست، مفهوم عیاری، مجالست و دوستی با
علماء، نامه‌های مشهور ادبی که بین دوستان رد و بدل گردیده، جملاتی درباره بدترین دوستان، تغییر دوستی‌ها، کمیت دوستان، دوستی
ارواح مؤمنین در
احادیث نبوی، نیاز دوستان به هم دیگر،
استغناء و
قناعت،
حرمت دوستی،
اشتیاق دوستان نسبت به هم، دوست عاقل،
شرایط دوست خوب، فایده نامه نگاری به دوستان و... می‌پردازد.
از جملات زیبایی که ابو حیان، درباره اهمیت رفاقت نقل کرده، کلام ابن مسعود است که می‌گوید: «
دلالت دود بر آتش، بیشتر از دلالت رفیق بر رفیق نیست».
ابو حیان، احادیث گران سنگی را از
امیر المؤمنین،
علی علیه‌السّلام و دیگر
ائمه نقل کرده که با تکریم متداول از آن حضرات، همراه است. او، برای پایدار بودن دوستی، توصیه‌های بسیار مفیدی را از عالمان، دانشمندان و افراد صاحب نام نقل کرده که هر کدام به نوبه خود، دارای
ارزش فراوانی می‌باشد؛
ایثار در
حق دوستان، عدم
حسادت نسبت به رفیق و
بخشش گناهان دوستان از آن جمله می‌باشد.
ابو حیان، در مورد بهترین رفیقان و بدترین آنها، این
حدیث را از علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) نقل می‌کند: «شر الاخوان من تکلف له و خیرهم من احدثت لک رؤیته ثقة به و اهدت الیک غیبته طمانینة الیه».
مؤلف، به خاطر
ذوق فلسفی خود به
آراء ارسطو،
افلاطون،
سقراط و... نیز
اهمیت داده و از آنها نیز مطالبی را نقل می‌کند؛ از
دیوجانس نقل می‌کند که در
جواب سؤال اسکندر که پرسید: «آدمی با چه چیزی دوستان خود را می‌شناسد؟»، گفت: «با سختی‌ها، چون در حال راحتی و
آسایش، هر کسی دوست
انسان خواهد بود».
۱. علی بن عبیده، گفته است: «انه لا دواء لمن لا حیاء له و لا حیاء لمن لا وفاء له و لا وفاء لمن لا اخاء له و لا اخاء لمن یرید ان یجمع هوی اخلائه له حتی یحبوا ما احب و یکرهوا ما کره و حتی لا یری منهم زللا و لا خللا»؛
۲. دوستی عاقل را برای همیشه طلب کن و از دوستی جاهل حتی برای یک لحظه هم پرهیز کن؛
۳. از
عیسی بن مریم (علیه‌السّلام) نقل شده که به شاگردانش گفت: «علامتی که با آن معلوم می‌شود شما از من هستید، دوست داشتن یک دیگر است»؛
و...
دکتر ابراهیم الکیلانی، کار
تحقیق و تعلیقه بر کتاب را بر عهده داشته است.
فهرست اعلام، فهرست اماکن و بلاد، فهرست امم و قبایل و طوایف، فهرست اسماء کتب ذکر شده در متن، فهرست اشعار و فهرست موضوعات، در آخر کتاب آمده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
