الشیعه و الرجعه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الشیعه و
الرجعه»، اثر محمدرضا مروج طبسی، کتابی است، به
زبان عربی در اثبات دیدگاه
شیعه امامیه در مورد مساله
رجعت.
مولف انگیزه خود از نگارش این اثر را این گونه بیان می‌کند:
پانزده سال پیش رساله مختصری درباره اثبات
رجعت نگاشته بودم که بارها به فارسی و عربی به چاپ رسید، در همین احوال برخی از دوستان اهل
علم و
ایمان از من خواستند با اضافاتی از
آیات قرآن کریم، که دلالت بر اثبات و ثبوت
رجعت دارد، و نیز اخبار و قضایایی که بر
امکان و وقوع این امر دلالت دارد آن را به چاپ برسانم تا نفع آن به عموم برسد (و من در پی اجابت خواسته ایشان به نگارش این کتاب دست زدم).
کتاب در دو جلد تهیه گردیده است. جلد نخست کتاب مشتمل بر شرح حال مولف، به قلم یکی از نویسندگان (مجهول)، سخن و مقدمه‌ای به قلم مولف و دو بخش اصلی است که هر یک از این دو بخش فصول متعددی را دربردارد.
جلد دوم مشتمل بر سخن و مقدمه‌ای به قلم مولف (مشتمل بر ۱۶ امر) و پنج بخش و یک خاتمه است.
در جلد اول کتاب مولف مباحث ذیل را مطرح می‌کند:
ابتدا تفاسیر مختلفی را که از مساله
رجعت ارائه شده بیان می‌کند و منتقدان
رجعت را به دو گروه تقسیم می‌کند: در گروه اول کسانی؛ چون ملیون (مانند
یهود و
نصاری) و در گروه دوم کسانی؛ مانند طبیعیون را جای داده، سپس یادآور می‌شود که بحث ما با یهود و نصاری در
رجعت نخواهد بود؛ بلکه با ایشان در مورد
نسخ شرایع سابقه با ظهور
اسلام به عنوان
دین خاتم به بحث خواهیم نشست؛ اما با طبیعیون ناچاریم درباره مبدا و مبدع
عالم به سخن بنشینیم. به هر ترتیب، وی بنا دارد در این کتاب با هر گروهی به تناسب عقاید آن گروه، به بحث بنشیند؛ اما روی سخن مولف در این کتاب، عمدتا با دو گروه اصلی از گروه‌های اسلامی؛ یعنی
شیعه و
اهل سنت هستند. به گفته مولف، شیعه به جهت براهینی که در اختیار دارد و نیز به جهت این که
رجعت از ضروریات مذهب وی است، گریزی از اعتراف به این مساله ندارد؛ اما اهل سنت نیز از راه دیگری ملزم به اقرار و اعتراف به این مهم هستند و آن راه،
آیات قرآن کریم است، چرا که در قرآن آیاتی وجود دارد که به وضوح بر
امکان؛ بلکه وقوع
رجعت در امت‌های پیشین و نیز در امت اسلامی دلالت دارد.
مولف، سپس در مقدمه کتاب به بیان معنای لغوی و اصطلاحی
رجعت پرداخته و پس از آن و پیش از پرداختن به آیات قرآنی و نیز اخبار و روایاتی که در این زمینه از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
ائمه معصومین علیهم‌السّلام در این باره نقل شده، به توضیح و تبیین مفاهیم سه گانه: ظاهر،
تفسیر و تاویل می‌پردازد.
در فصل نخست کتاب، مولف به این نکته اشاره می‌کند که قرآن دارای ظاهر و باطنی است که تمام دانش‌ها را در برمی گیرد و
علم تفسیر و تاویل نیز مخصوص امامان و راسخان در علم است. وی به روایاتی در این زمینه اشاره می‌کند.
در فصل بعد، به پندار برخی که گمان برده‌اند،
رجعت همانا عبارتست از ظهور
حضرت مهدی علیه‌السّلام اشاره کرده و این پندار را باطل معرفی می‌کند و به دفع آن می‌پردازد.
مولف همچنین به تصریحات
صحابه بزرگ
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بر ائمه دوازده گانه
شیعه اشاره می‌کند و متن گفتار ایشان را درباره ائمه اثناعشر، با استفاده از منابع اهل سنت بیان می‌نماید و نیز روایاتی را که درباره حضرت قائم علیه‌السّلام از طریق خاصه نقل شده مطرح می‌کند.
در ادامه مولف، ادله قرآنی بر وجود
صاحب الزمان علیه‌السّلام و نیز تصریح بزرگان عامه بر وجود حضرتش را نقل می‌کند.
در فصلی دیگر از کتاب مولف با استناد به منابع اهل سنت، به اثبات این مطلب می‌پردازد که مهدی منتظر همانا قرشی، هاشمی، مطلبی و فاطمی و از صلب
علی علیه‌السّلام و از فرزندان
امام حسین و آخرین امام از ائمه دوازده گانه شیعه است.
فصلی دیگر از کتاب به نقل خطبه‌ها و از جمله خطبه البیان
حضرت امیر علیه‌السّلام ، که به حضرت مهدی علیه‌السّلام اختصاص یافته، پرداخته شده است.
در فصلی دیگر برخی امور مرتبط با امام مهدی علیه‌السّلام ؛ نظیر: دشمنی
بنی امیه با مهدی علیه‌السّلام ، مناظره
ابن عباس با معاویه درباره امام مهدی علیه‌السّلام، خبردادن کسری و مامون و نیز
امام زین العابدین علیه‌السّلام به ظهور مهدی منتظر، مهدی منتظر و نزول
عیسی و نماز خواندن وی پشت سر مهدی، مکان ظهور مهدی، فرمان پیامبر به
بیعت با مهدی، برخی ویژگی‌ها و اوصاف مهدی، فتح مشرق و مغرب عالم به دست مهدی، مدت زمانی که حضرت عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، پس از ظهور در دار
دنیا باقی می‌ماند و... مطرح گردیده است.
فصل بعدی به آیاتی که به وجود مقدس
حضرت مهدی علیه‌السّلام تاویل گردیده، اختصاص یافته است.
در ادامه این فصل، ذیل یک تنبیه، به معرفی برخی از معمرین ضمن دوازده طبقه پرداخته شده و از غیبت برخی از
انبیاء از امت خویش سخن گفته شده است.
بخش دوم، جزء اول کتاب، به آیاتی که به وجود حضرت مهدی علیه‌السّلام تاویل یا تفسیر شده‌اند، اختصاص یافته و در خاتمه این بخش هم علائم ظهور حضرت بیان گردیده است.
جلد دوم کتاب، به موضوع
رجعت اختصاص یافته و مولف در این رابطه ثبوتا و اثباتا به تفصیل به بحث نشسته است.
در مقدمه ضمن دو بخش، مولف بحثی تحلیلی و عقلی را درباره
رجعت آغاز می‌کند. در بخش نخست، این نکته را یادآور می‌شود که
رجعت مورد قبول
امامیه امری است که ذاتا
امکان وقوع دارد و هیچ گونه
استحاله عقلی ندارد، چرا که مفاد
رجعتی که مورد ادعای امامیه است؛ عبارتست از زنده ساختن دوباره برخی از افراد در دار دنیا، پس از آن که مزه
مرگ را چشیده و از
دنیا رفته‌اند و این امری است، ممکن الحصول و معقول، چرا که از خدای قادر چنین کاری ساخته است. از این رو کسی که به مساله
رجعت اشکال می‌کند، باید به یکی از دو امر ذیل ملتزم گردد:
یا باید صغرای قیاس را انکار کند؛ یعنی قائل به عدم
امکان رجعت باشد و یا باید کبرای قیاس؛ یعنی قدرت مطلقه
خداوند در احیاء مردگان را منکر شود و این هر دو باطل است. با توجه به این برهان ثابت می‌شود که
رجعت امری است که مقدور خداوند است و جزء ضروریاتی است که نیاز به اقامه برهان هم ندارد.
در بخش دوم مقدمه، شانزده امر مطرح گردیده که هر کدام به نحوی در ارتباط با موضوع
رجعت می‌باشد.
اولین بخش، جزء دوم کتاب، «قرآن و
رجعت» نام دارد و ضمن آن هفتاد و شش
آیه از آیات کریمه
قرآن مطرح گردیده که برخی از آن‌ها به صراحت به مساله
رجعت دلالت دارد و برخی دیگر به این مساله
تفسیر یا تاویل گردیده‌اند. چه بسا پژوهش گران با تلاش بیشتر به شمار بیشتری از آیات در این رابطه دست بیابند.
به گفته مولف، این آیات انواع گوناگون دارند: برخی به
امکان رجعت و ثبوت آن، برخی دیگر بر وقوع و اثبات آن در خارج؛ یعنی در امت‌های پیشین دلالت دارند و از برخی دیگر چنین برمی آید که اعتراف و اعتقاد به
رجعت؛ مانند سایر امور غیبی و نیز اموری که با برهان و دلیل به اثبات می‌رسند؛ مانند
توحید و
نبوت و قیام قائم علیه‌السّلام و رستاخیز و... لازم است.
دومین بخش «دعاها و
رجعت» نام گرفته است. در این بخش مولف برخی از ادعیه‌ای که از سوی
معصومین وارد شده و در آن‌ها اشاراتی به موضوع
رجعت صورت گرفته را ذکر می‌کند.
در بخش سوم با عنوان «زیارت‌ها و
رجعت»، مولف به زیارات ائمه معصومین علیهم‌السّلام برای اثبات صحت دیدگاه
امامیه درباره
رجعت اشاره می‌کند که در آن‌ها یا تصریح به
رجعت شده و یا لااقل به این مهم اشاره گردیده است.
بخش چهارم، «اجماعات و
رجعت»، نام گرفته است و مولف ضمن آن مواردی از
اجماع علماء شیعه بر درستی قول به
رجعت را یادآور می‌شود.
بخش پنجم، با عنوان «سخنان و
رجعت»، به بیان سخنان اعلام و شخصیت‌های برجسته
مسلمان درباره
رجعت اختصاص یافته است.
خاتمه کتاب هم مشتمل بر سه تنبیه به شرح ذیل است:
تنبیه اول: معرفی کسانی که رساله‌ای مستقل درباره
رجعت نگاشته‌اند.
تنبیه دوم: معرفی کسانی که به نقل اخبار مرتبط با
رجعت پرداخته‌اند.
تنبیه سوم: به بیان برخی شبهات سست و بی پایه که درباره مساله
رجعت مطرح گردیده اختصاص یافته است.
کتاب حاضر مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم مصحح، آقای عمادالدین طبسی و فهرست مطالب و منابع در انتهای هر جلد می‌باشد. همچنین در انتهای جلد دوم، سایر آثار مولف که به چاپ رسیده یا به صورت خطی موجودند، معرفی گردیده است.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
