الدر المنضود فی معرفة صیغ النیات و الإیقاعات و العقود (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الدر المنضود فی معرفة صیغ النیات و الایقاعات و العقود معروف به صیغ العقود، مؤلف زین الدین علی بن علی بن محمد بن طی فقعانی (م ۸۵۵ ق) معروف به
ابن طی.
در این کتاب مباحث مربوط به نیت در قسمت‌های چهارگانۀ
عبادات،
عقود،
ایقاعات و
احکام مطرح شده است.
در کنار سایر اقسام
فقه نظیر
فقه مقارنه‌ای، رساله‌ای، استدلالی و غیر آن آثار فقهی برای آشنایی با روش نیت و قصد در عقود و ایقاعات نوشته شده است.
از مهم‌ترین این آثار اینها هستند:
-
الفخریة فی معرفة النیة، از
فخر المحققین (م ۷۷۱ ق)،
-
اللمعة الجلیة فی معرفة النیة، از
ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق)،
-
جواهر الکلمات، از
مفلح بن حسن صیمری (زنده در ۸۸۷ ق)،
-
النبذة العقودیة، دیگر اثر مفلح بن حسن صیمری،
-
صیغ العقود و الایقاعات، از
محقق کرکی (م ۹۴۰ ق)،
-
نیات الحج و العمرة، از
شهید ثانی (م ۹۶۶ ق).
یکی دیگر از کتاب‌هایی که به این سبک و موضوع نوشته شده است همین کتاب الدر المنضود است.
این کتاب به سبک
فقه رساله‌ای نوشته شده است و در آن غالبا به نظریات فقهای معدودی همچون فخر المحققین (م ۷۷۱ ق)،
شهید اول (م ۷۸۶ ق)،
فاضل مقداد (م ۸۲۶ ق)،
ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق) اشاره شده است.
از علمای معاصر وی ابن فهد حلی سه کتاب در بحث نیات به نام‌های:
- اللمعة الجلیة فی معرفة النیة
- رسالة فی نیات الحج
- رسالة فی نیات العبادات
و همین طور مفلح بن حسن صیمری دو کتاب به نام‌های «
جواهر الکلمات» و «
نبذة العقودیة» تالیف نموده‌اند که نشان از نگارش کتب فقهی در این موضوع در عصر وی داشته است.
در
الذریعة و همین طور
به کتاب‌های متعددی که در این موضوع تالیف شده‌اند اشاره شده است.
اگر چه در کتاب‌های تراجم مثل الذریعة
و
معجم المؤلفین و غیر آن از این کتاب به نام «
صیغ العقود و الایقاعات» یا «
رسالة فی العقود و الایقاعات» یاد شده است اما با توجه به عبارت مقدمۀ مؤلف که «سمیتها الدر المنضود فی معرفة صیغ النیات و الایقاعات و العقود» نام این کتاب «الدر المنضود» است و اصحاب تراجم این کتاب را ندیده‌اند.
بله در الذریعة
به کتابی در بحث نیات از
عبدالله بن محمد حسن مامقانی (م ۱۳۵۱ ق) به نام «الدر المنضود فی صیغ الایقاعات و العقود» اشاره شده است.
در پایان کتاب، تاریخ پایان تالیف آن
محرم الحرام سال ۸۵۴ ق، یک سال قبل از وفات وی، ذکر شده است.
در الذریعة
به نسخه‌ای از آن اشاره نشده است، در
مقدمه‌ای بر فقه شیعه به دو نسخۀ خطی
آستان قدس رضوی و
دانشگاه الهیات مشهد اشاره شده است.
در چاپ کتاب موجود از ۴ نسخۀ خطی استفاده شده است که عبارتند از:
۱- نسخۀ کتابخانۀ علامه طباطبایی در شیراز به خط محمد بن محمد بن حسن بن ربیعة مربوط به سال ۸۶۲ ق که با رمز «ع» مشخص شده است.
۲- نسخۀ کتابخانۀ دانشکدۀ
الهیات در مشهد به خط نور الله بن محمود ساوجی مربوط به سال ۹۷۵ ق که با رمز «ت» مشخص شده است.
۳- نسخۀ کتابخانۀ استان قدس رضوی به خط محمد مطلق اصفهانی مربوط به سال ۹۶۵ ق که با رمز «ق» مشخص شده است.
۴- نسخۀ کتابخانۀ مدرسۀ امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در شیراز به خط شکر الله بن حسین استرآبادی مربوط به ۹۷۷ ق که با رمز «م» مشخص شده است.
از بین چهار نسخه، نسخۀ «ع» اصل در تحقیق و موارد اختلاف نسخه‌های دیگر در پاورقی ذکر شده است.
کتاب موجود به درخواست محقق فقیه سید عبد العزیز طباطبایی رحمة‌الله‌علیه توسط محمد برکت در سال ۱۴۱۸ ق تصحیح و تحقیق شده است و در همان سال بوسیلۀ کتابخانۀ مدرسۀ امام العصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف العلمیة در
شیراز چاپ شده است.
از ویژگی‌های مهم کتاب، حواشی
فرزند مصنف است که با رمز «ابن المؤلف» در پاورقی ذکر شده‌اند.
در این حواشی گاهی منابع و مآخذ اقوال، گاهی معانی لغات، نواقص فتاوای مؤلف، اختلاف فتاوی در مساله‌ای، توضیح فتاوای مؤلف بیان شده‌اند و در بسیاری موارد نیز فتاوای فرزند مؤلف ذکر شده است.
از دیگر ویژگی‌ها ذکر منابع و مآخذی غیر از کتاب‌هایی که در نیات نوشته شده است نظیر «
تنقیح الرائع» فاضل مقداد، «
مهذب البارع» ابن فهد حلی، «
الالفیة»، «
القواعد و الفوائد»، «
الذکری» از
شهید اول و «
الایضاح» فخر المحققین است که بر اعتبار و ارزش علمی آن افزوده است.
ابن طی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
