الحب و المحبة الالهیة من کلام الشیخ الاکبر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الحب و
المحبة الالهیة من کلام الشیخ الاکبر محی الدین ابن العربی» گردآوری موضوع محبت در آثار شیخ اکبر به همت
محمود محمود الغراب می‌باشد. وی در این کتاب شرحی از نظرات و حالات
ابن عربی در باب
محبت الهی و مقام محبوبیت گرد آورده است.
تحقیقات موضوعی غراب در آثار
ابن عربی از دو جنبه قابل تحسین و توجه‌اند:
۱- نفس کار موضوعی در آثار پراکنده و گسترده ابن عربی؛ ۲- حسن تبویب مسائل گردآوری شده.
این اثر شامل مقدمه‌ای درباره معنای حقیقی محبت است. او در این مقدمه از تغییرات و تحولات معنای محبت در طول تاریخ سخن به میان آورده و از اینکه مردم بین محبت حقیقی و محبت وهمی فرقی نمی‌گذارند اظهار نگرانی کرده است.
مطالب کتاب در شانزده بخش طبقه بندی شده است؛ البته مولف الفاظ بخش یا فصل را به کار نبرده و به ذکر عناوین اکتفا کرده است ولی در فهرست کتاب موضوعات اصلی از موضوعات فرعی تفکیک شده است و در این مقاله هر موضوع اصلی به عنوان یک بخش ذکر شده است.
مؤلف سخن خود را از معنی حقیقی حب شروع می‌کند و پس از ذکر آیات و احادیثی در باب محبت سخنان ابن عربی ذیل عناوینی همچون: عشق سبب خلق
جهان ، محبت خداوند به گروه‌های خاص (مثل شاکران، صابران و...) تعریف محبت، اشتراک ناپذیری عشق، سریان عشق در وجود، سبب و انگیزه عشق (جمال و احسان)، انواع زیبایی و جمال و عشق و
محبت به عشق گرد آمده است. از نگاه ابن عربی، عشق و محبت شرابی است که هیچ گونه سیرابی ندارد و عاشق در حکومت و فرمان عشق است، نه معشوق. او بر این باور است که عشق و محبت
خدا به خود، سرچشمه ارتباط اجزای عالم با یکدیگر است.
ابن عربی پس از مقدمه‌ای کوتاه به این مطلب توجه می‌دهد که
محب و عارف از هم متمایزند و معرفت از محبت سرچشمه می‌گیرد و عشق را نسبتی میان عاشق و معشوق بلکه عین عاشق می‌داند. مفصل‌ترین قسمت، مبحث «محبت و عشق به خیال» است که در آن با تاکید بر عشق
الهی به چگونگی ورود محبت و عشق به عاشق و سبب آن و بحث احسان
الهی می‌پردازد. چند باب از کتاب نیز به بحث سماع، رابطه آن با عشق، انواع آن (
الهی، روحانی و طبیعی) و توضیح آنها اختصاص دارد.
نویسنده در بخش اول کتاب محبت خداوند را در ذیل عناوینی چون:
حب ، علت وجود عالم، محبت
الهی و آیا محبت
الهی شروع و غایتی دارد؟ بررسی می‌کند.
در بخش دوم درباره کسانی که
خداوند آنها را دوست دارد و پیرامون آثار محبت
الهی در آنها بحث می‌کند. در بخش سوم از نسبت حب با انسان، تعریف حب و متعلق آن صحبت شده است. بخش چهارم دربردارنده حقایقی درباره محبت از قبیل: عدم اشتراک پذیری آن، جریان محبت در وجود،
عزت محبت می‌باشد. در بخش بعدی سبب و علت محبت (
جمال و احسان) بیان می‌شود.
بخش ششم حاوی مطالبی پیرامون
سماع و انواع آن (روحانی، طبیعی و
الهی) است. در بخش هفتم و هشتم به ترتیب مراتب
حب (طبیعی، روحانی و
الهی) و القاب حب (هوی، حب، عشق و ود) تبیین شده است. در بخش نهم به تفصیل لوازم محبت (
حزن ،
بیماری ،
گریه و
اشک ،
صبر و
ادب) شرح شده است. صفات
محبان الهی (سالک، شب زنده دار، مشتاق خروج از
دنیا ، مشتاق شنیدن
کلام الهی ) و نسبت برخی صفات
محب با حقایق
الهی، با ذکر شواهدی از آیات در بخش دهم آمده است.
در فصل دوازدهم ذیل عنوان روح المعانی، اشعار برخی عرفا در باب
محبت آمده است. در فصل سیزدهم سخنان چند تن از عرفا و
محبان الهی (
ذوالنون ، جنید و...) و برخی یافته‌های خود
ابن عربی دیده می‌شود. فصل چهاردهم با ذکر اشعاری از ابن عربی ذوق او در محبت و تجسم و
تجلی حب و بعضی از اسماء و معانی در صورت‌های جمالیه را شرح می‌دهد. فصل پانزدهم به تفاوت
محب و عارف اختصاص دارد. آخرین بخش ذیل عنوان خاتمه مطالبی چون تخلق به اخلاق
الهی، مدحیه منظوم ابن عربی در ستایش پیامبر اسلام -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- و دعایی در
شب نیمه
شعبان را در بردارد.
ارجاع‌های منابع از آثار ابن عربی به شیوه درون متنی است. پاورقی‌های مختصر به منظور توضیح پاره‌ای مسائل آورده شده است. فهرست اجمالی مطالب در پایان پیوست شده است.
این اثر توسط سید محمد رادمنش به فارسی با نام «عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی» ترجمه شده و در سال ۱۳۸۶ ش از سوی انتشارات جامی چاپ شده است.
۱. محمود الغراب، محمود، ۱۴۰۳ ق، الحب و
المحبة الالهیة من کلام الشیخ محی الدین ابن العربی، چاپ دوم، دمشق: مطبعة النضر.
۲. نظرپور نجف آبادی، حامد، ۱۳۸۹ ش، بررسی اجمالی عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی، کتاب ماه فلسفه، ش ۳۲، ص۵۵- ۵۷.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور).
