التوسل أو الإستغاثة بالأرواح المقدسة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «التوسل او الاستغاثة
بالارواح المقدسة» دفاع نامه‌ای است از عقاید
شیعه درباره استمداد از اولیاء الله،
شفاعت و همچنین توسل به
پیامبران و صالحان، به قلم حضرت
آیت‌الله جعفر سبحانی دام ظله. این رساله ابتدا به
زبان عربی چاپ و بعدها به
زبان فارسی و به نام «نقدی بر آیین وهابیت، توسل» ترجمه شده است.
کتاب
با ذکر مقدمه‌ای که در باب
توحید و
عبادت آغاز شده و
با بحث «
توحید عبادی » به پایان می‌رسد، شروع می‌گردد. همچنان که از مقدمه کتاب برمی آید، این رساله، خلاصه شده‌ای از اثر دیگر مؤلف به نام «
مبانی توحید از نظر قرآن » می‌باشد و مصنف بحث
توسل و شفاعت و نسبت آن
با توحید عبادی را در آن کتاب بطور مفصل توضیح داده است.
ساختار کلی کتاب در پنج فصل به شرح ذیل می‌باشد:
فصل اول: استمداد از اولیاء الله؛ مصنف پنج حالت به عنوان گونه‌های مختلف استمداد از اولیاء الله مطرح و برای هر کدام، از
آیات قرآن کریم شاهدی متناسب ذکر می‌کند و موارد «مجاز و غیر مجاز» را برمی شمرد.
تجرد و بقاء
روح پس از
مرگ ، امکان
ارتباط با ارواح بر اساس شواهد قرآنی، بررسی
روح و حقیقت آدمی از دیدگاه منابع اصیل اسلامی و بالاخره
دلالت روایات معتبر تاریخی در حاجت خواهی
مسلمانان از
ارواح مقدسه، از جمله مباحثی است که در این فصل به اختصار مطرح شده است.
فصل دوم: شفاعت خواهی از اولیاء الهی؛ در این فصل، بحث مهم و اساسی «شفاعت» مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. دلائل جایز بودن درخواست شفاعت از اولیاء خداوند،
رابطه شفاعت و
شرک ، شفاعت خواهی مشرکان از
بت‌ها و امثال این گونه مباحث، در این فصل مطرح می‌شوند. مخالفان مساله شفاعت (که از شبهه افکنی
محمد بن وهاب ، مخالفت
با شفاعت بیشتر شده است) پنج دلیل ذکر کرده‌اند که نویسنده محترم بعد از ذکر آنها به نقد و بررسی و پاسخگویی، می‌پردازد: ۱. درخواست شفاعت شرک است. ۲. شرک مشرکان به خاطر طلب شفاعت از بت‌ها بود. ۳. شفاعت حق مختص خداوند است. ۴. خداوند مردگان را غیر قابل تفهیم اعلام می‌کند. ۵. درخواست شفاعت از مرده لغو است.
فصل سوم:
توسل به پیامبران و صالحان؛مؤلف نخست بحث توقیفی بودن عبادت را از دیدگاه‌های مختلف بررسی می‌کند و سعی می‌کند، غبار توهمات ناصواب را از «توقیفی بودن عبادت» پاک کند، سپس
با اشاره به
سیره مسلمانان و چند رویداد تاریخی، توسل را امری مشروع و بلکه «مفید و سودمند» تلقی می‌کند. توسل به
عباس عموی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و توسل
صفیه به آن حضرت، از جمله شواهد تاریخی مساله است که مؤلف محترم برای اتقان هرچه بیشتر آنها را از منابع روایی و تاریخی
اهل سنت نقل می‌کند. گروه سوم از
ادله توسل، احادیثی است که در این زمینه وارد شده است، مثل حدیث
عثمان بن حنیف ، توسل به حق سائلان و احادیث نقل شده در
توبه حضرت آدم علیه السلام. در پایان این فصل، مجموعه اعتراض‌هایی که نسبت به مساله توسل نقل شده است را مورد موشکافی قرار می‌دهند. این اشکالات غالبا از کتاب «
التوصل الی حقیقة التوسل » نوشته
محمد نسیب رفاعی نقل شده است.
فصل چهارم: بحث
سوگند دادن خداوند به حق و مقام اولیاء؛در این فصل نوع دیگر از اقسام پنجگانه توسل، یعنی سوگند دادن خداوند به حق و مقام اولیاء بررسی می‌شود. دو مشکل مهم در این زمینه، یکی اتفاق علما در
حرمت سوگند دادن خدا بر مخلوق و یا حق مخلوق و دیگری لزوم قرار دادن حقی در ذمه خالق نسبت به مخلوق، بررسی می‌شود.
فصل پنجم: بررسی سوگند یاد کردن به غیر خداوند؛ بیشترین گفتگویی که در این فصل به چشم می‌خورد، پاسخ به شبهه امثال «
صنعانی » در کتاب «
تطهیر الاعتقاد » مبنی بر
شرک بودن سوگند به غیر خداوند است. مصنف دلایلی را از آیات شریف
قرآن کریم و سوگند
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به غیر خدا نقل می‌کند و در پایان به ابطال دلایل وهابیان می‌پردازد.
۱. جعفر سبحانی، التوسل او الاستغاثة
بالارواح المقدسة، بیروت، ۱۹۹۲ م.
۲. جعفر سبحانی، نقدی بر آیین وهابیت توسل، نشر قدر، ۱۳۶۹ ش.
۳. محسن امین، کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن وهاب، دار الکتب الاسلامیة (بی تا).
نرم افزار نور الجنان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
