الترجمان عن غریب القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الترجمان عن غریب القرآن تالیف تاج الدین ابی المحاسن
عبد الباقی بن عبد المجید قرشی (متوفای ۷۴۳ قمری) می‌باشد. موضوع این اثر، تفسیر واژه‌ها و تبیین لغات
قرآن است. قبل از ورود به مباحث کتاب، تعریفی از
غریب القرآن متذکر می‌شویم تا خواننده بیشتر در فضای اثر حاضر قرار گیرد.
علم مفردات یا
واژه شناسی قرآن دانشی است که درباره تک واژه‌های قرآنی از نظر ریشه،
اشقاق لغوی، دلالت بر معنای مطلوب، مناسبات و نوع کاربرد آن در قرآن بحث می‌کند. یکی از مهمترین شاخه‌های
علم مفردات قرآن، غریب القرآن است. در این شاخه، به توضیح واژه‌های غیر مالوف، دور از ذهن و غامض قرآن می‌پردازد، به گونه‌ای که انسان در فهم معنای آن واژه‌ها با مشکل مواجه بوده باشد. به تعبیر دیگر مقصود از غریب القرآن، تبیین و تفسیر واژه گان قرآن است.
اثر از یک مقدمه و متن اصلی تشکیل شده است. مقدمه که به قلم دکتر
یحیی حداد تحریر شده است اول به معرفی کتاب تاج الدین ابی المحاسن و روش او در تالیف این اثر می‌پردازد که این اثر، مختصر، موجز با عباراتی آسان و دارای ترتیب نیکویی است روش مؤلف در این کتاب آوردن لغات و واژه گان قرآن برحسب ترتیب سوره‌های قرآن می‌باشد که از
سوره بقره شروع و تا
سوره ناس پایان می‌یابد.
و مولف در تدوین این اثر در شرح و تبین واژه گان از کتب بزرگان تفسیر، بیان و لغت همچون
ابن عباس،
حسن بصری،
اخفش،
ابن انباری و دیگر بزرگان صالح سلف استفاده نموده است. پس به بیان اهمیت دانش غریب القرآن می‌پردازد و با آوردن جملاتی از
زرکشی در کتاب
البرهان فی علوم القرآن و کتاب
لسان العرب ابن منظور و
المفردات فی غریب القرآن راغب اصفهانی این اهمیت را بازگو می‌کند. در بحث بعدی تاریخ نگارش تفسیر و تبیین واژه‌های قرآن آورده می‌شود که با عناوین غریب القرآن،
مجاز القرآن،
معانی القرآن، مفردات قرآن و تاویل مشکلات قرآن همراه بوده است و به معرفی نمونه‌هایی از آنها می‌پردازد و در این مبحث، کتب را به دو قسمت تقسیم می‌کند یکی کتبی که برحسب سوره قرآنی تالیف شده‌اند و دیگر کتبی که برحسب ماده لغات تدوین یافته‌اند و در آخر مقدمه به شرح حال مؤلف کتاب که در کتب تاریخ آمده است می‌پردازد. پاورقی‌های اثر که توسط دکتر یحیی مراد آمده است بیشتر در رابطه با قرائتهای دیگری است که از لغات شده که مؤلف فقط یک قرائت را ذکر کرده و این مطلب بخواننده اطلاعات مفیدی را می‌دهد و نام قاری هم آورده شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
