الاجتهاد و التقلید (سیدرضا صدر)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الاجتهاد و التقلید نگارش
آیت الله سیدرضا صدر است که به شیوه تفصیلی و اجتهادی به مساله
اجتهاد و
تقلید پرداخته است. چاپ دوم این
اثر در
سال ۱۴۲۰ ه . ق. از سوى
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
کتاب «الاجتهاد و التقلید» نوشته آیة الله سید رضا صدر، به
زبان عربی است و به اهتمام
سید باقر خسروشاهی و گروهی از ویراستاران و محققان
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم آماده چاپ شده است.
این کتاب، به شیوه‌ای تفصیلی و اجتهادی به بررسی مسئله
اجتهاد و تقلید پرداخته است.
کتاب، از یک مقدمه و ۳ بخش کلی و فهرست منابع ترکیب یافته است.
مؤلف، مطالب خود را به
شیوه فقه استدلالی ، به همراه نقل اقوال با ذکر مستندات در پاورقی ارائه کرده است.
مصحح، مختصری از شرح زندگانی و سیره علمی و فعالیت‌های نوشتاری مؤلف را در مقدمه‌ای کوتاه ذکر کرده است.
در مقدمه مزبور، به اهمیت بحث
اجتهاد در حوزه
دین ، به ویژه در موضوع مهم
فقه استدلالی پرداخته شده و مختصری از
تاریخ فقه و ادوار مختلف آن بیان و
بر مفتوح بودن باب اجتهاد در نزد فقهای
شیعه بر خلاف فقهای
اهل سنت تاکید شده است.
پس از مقدمه و در بخش اول کتاب، به موضوعاتی همچون ارزش اجتهاد، اجتهاد از دیدگاه شیعه و اهل سنت،
وجوب کفایی اجتهاد،
مقدمات اجتهاد ،
تصویب و
تخطئه ،
مجتهد مطلق و متجزی،
تقلید مجتهد، اجتهاد و تبدل رای مجتهد پرداخته شده است.
مؤلف، اجتهاد را نزد
امامیه تلاش در راه به دست آوردن
احکام از
کتاب و
سنت و
استنباط فروع از اصول مسلم موجود در
قرآن و
روایات و
سیره اهل بیت علیه‌السّلام معرفی کرده، در حالی که از نظر اهل سنت، اجتهاد امری مستقل و متکی به نظر شخصی است که قرآن و روایات نبوی را مورد مطالعه قرار داده و این دو را برای بیان نیازهای فقهی کافی نمی‌داند و مواردی را که در قرآن و
اخبار نبوی نباشد، با
قیاس و استحسانات عقلی خود استنباط می‌کند، لذا نزد آنها قیاس و
استحسان دلیل اجتهادی و
اجماع هم دلیل مستقلی در قبال قرآن و سنت است.
در بخش دوم کتاب، مباحثی همچون تقلید
بر حسب
لغت و
اصطلاح ، اوصاف و
شرایط مفتی ،
تقلید میت ،
بقای بر تقلید
میت و
تقلید اعلم بررسی شده و در آن، اصل جواز و عدم جواز تقلید مورد بحث قرار گرفته و ادله جواز تقلید، مانند
سیره متشرعه امامیه و روایات متعددی که با وجود اختلافاتی که در مضامین آنها هست اما می‌توان به صدور آنها از
معصوم علیه‌السّلام قطع پیدا کرد، تحلیل شده و برخی از ادله نیز مورد
نقد و بررسی فقهی و استدلالی نویسنده قرار گرفته است.
در ادامه، ویژگی‌های
مفتی را در ۱۰ مورد بررسی می‌کند که عبارتند از:
بلوغ ،
عقل ، مرد بودن،
آزاد بودن،
اسلام ،
ایمان ،
عدالت ، پاک بودن
نطفه ، روی نکردن به
دنیا ، باهوش بودن.
او، هم چنین ادله جواز
و عدم جواز تقلید از
میت را بررسی
و جواز تقلید از
میت را می‌پذیرد و در باره مشروط شدن این جواز به عمل کردن به فتوای مجتهد
میت در حال زنده بودنش، به بحث فقهی و استدلالی می‌پردازد.
وی، در ادامه، اعلمیت را به عنوان یک
شرط اساسی تقلید مطرح می‌کند
و در صورت متعدد شدن مجتهدان، انتخاب
اعلم را لازم و در صورت مساوی بودن، مقلدان را مخیر به پذیرش هر کدام می‌کند.
در پایان کتاب، فروعات بسیاری به صورت پرسش و پاسخ مطرح می‌شود. برخی از آنها عبارتند از: وجوب اجتهاد یا تقلید یا
احتیاط و اینکه آیا این وجوب، عقلی است یا شرعی؟ حکم موردی که مفتی دارای شرایط وجود ندارد؛
حکم تقلید در
مستحبات و
مکروهات ؛
حکم تقلید از دو مجتهدی که مساوی هستند؛ آیا می‌شود در برخی از
احکام ، از مجتهدی و در برخی دیگر، از مجتهد دیگر تقلید کرد یا خیر؟
فهرست مصادر و مآخذ، در پایان کتاب ذکر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
