اعیاض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَعْیاص، عنوان چند تن از خاندان اموی فرزندان
امیة الاکبر بن عبد شمس بن عبد مناف می‌باشد.
مادر آنان آمنه، دختر
اَبان بن کلیب بن ربیعه است.
نام ایشان در منابع گوناگون، کمابیش‌متفاوت‌آمده‌است‌که مهم‌ترین‌آنان، اینهاست: عاص (عاصی)،
ابوالعاص (ابوالعاصی)،
عیص ،
ابوالعیص و
عُوَیص ابن حزم ابوعمرو را نیز در شمار اعیاص آورده است.
از این میان، از عیص و عویص و ابوالعیص فرزندانی باقی نمانده است
به ابوالعاص لقب «امین» داده، و او را از حکما و شعرای
قریش دانسته‌اند.
گویند وی ندیم
قیس بن عدی بوده است.
از مهم‌ترین کسانی که به ابوالعاص نسب می‌برند،
عثمان بن عفان ، خلیفه سوم و
مروان بن حکم ، سر سلسله مروانیان را می‌توان نام برد.
از آن‌جا که نسب
ابوسفیان و فرزندانش به گروه دیگری از خاندان اموی موسوم به «
عنابس» می‌رسد، میان این دو گروه (اعیاص و
عنابس) و هواخواهان ایشان رقابت و اختلاف سختی بر سر خلافت و تفضیل و تقدم بر دیگری وجود داشته است.
برخی از نوادگان اعیاص در عهد
پیامبر (ص) و پس از آن عهده‌دار اموری شدند و یا در
غزوات و فتوحات به
شهادت رسیدند.
برخی از اینان نیز چون
حکم بن ابی العاص در مخالفت با پیامبر (ص) شهرت یافتند.
(۱) عبدالحمید ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، به‌کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م.
(۲) محمد ابن حبیب، المحبر، به‌کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
(۳) علی ابن حزم، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۴) محمد ابن درید، الاشتقاق، به‌کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.
(۵) عبدالله ابن قتیبه، المعارف، به‌کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۶) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
(۷) احمد بلاذری، انساب الاشراف، ج ۳، به‌کوشش عبدالعزیز دوری، بیروت، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م، ج ۴ (۱)، به کوشش ماکس شلوسینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۷۱م، ج ۵، به‌کوشش گویتین، بیت‌المقدس، ۱۹۳۶م.
(۸) خلیفة بن خیاط، الطبقات، به‌کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
(۹) مصعب زبیری، نسب قریش، به‌کوشش لوی پرووانسال، قاهره، ۱۹۵۳م.
(۱۰) مورج سدوسی، حذف من نسب قریش، به‌کوشش‌صلاح‌الدین منجد، بیروت، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶م.
(۱۱) هشام کلبی، جمهرةالنسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.
(۱۲) احمد مقریزی، النزاع و التخاصم فیمابین بنی امیه و بنی‌هاشم، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۸۴م.
(۱۳) حسین مونس، توضیحات بر اطلس تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اعیاض»، ج۹، ص۳۷۰۱.
