اعداد وصفی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعداد وصفی در
قرآن کریم از کاربردهای گوناگونی برخوردار هستند.
۱. نهى شدن
بنی‌اسرائیل، از قرار گرفتن در جرگه اوّلين
کافران به قرآن:
وءامنوا بما أنزلت مصدّقا لّما معكم ولاتكونوا أوّل كافر به ....
۲.
کعبه، نخستين
خانه قرار داده شده براى مردم:
إنّ أوّل بيت وضع للنّاس للّذى ببكّة مباركا ....
۳.
عیسی (علیه‌السلام)، خواستار نزول
مائده‌ای آسمانی، جهت عيد براى اوّلين گروه از امّت خود و نيز واپسين گروه آنان:
قال عيسى ابن مريم اللّهمّ ربّنآ أنزل علينا مآئِدة مّن السّمآء تكون لنا عيدا لّأوّلنا وءاخرنا ....
۴.
پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، نخستين فرد
تسلیم شده در برابر
خداوند:
قل أغير اللَّه أتّخذ وليًّا ... قل إنّى أمرت أن أكون أوّل من أسلم ....
لا شريك له و بذلك أمرت و أنا أوّل المسلمين.
و أمرت لأن أكون أوّل المسلمين.
۵. بازگرداندن آفريدگان نابود شده، در آستانه
قیامت، به سان آفرينش اوّلين آن‌ها:
يوم نطوى السّمآء كطىّ السّجلّ للكتب كما بدأنآ أوّل خلق نّعيده وعدا علينآ إنّا كنّا فعلين.
۶.
آفرینشِ نخستینِ انسان، از سوى خداوند، دليل بر
امکان معاد:
ولقد جئتمونا فردى كما خلقنكم أوّل مرّة ....
أو خلقا مّمّا يكبر فى صدوركم فسيقولون من يعيدنا قل الّذى فطركم أوّل مرّة ....
وعرضوا على ربّك صفًّا لّقد جئتمونا كما خلقنكم أوّل مرّة ....
قل يحييها الّذى أنشأها أوّل مرّة ....
و قالوا لجلودهم لم شهدتم علينا قالوا انطقنا اللَّه الذى انطق كل شى‌ء وهو خلقكم أوّل مرّة ....
أفعيينا بالخلق الأوّل بل هم فى لبس مّن خلق جديد.
۷.
ایمان نياوردن كافران (لجوج) پس از ديدن
معجزات، همانند نخستين بار:
و أقسموا باللّه جهد أيمنهم لئن جاءتهم ءاية لّيؤمننّ بها ... أنّها إذا جاءت لايؤمنون• و نقلّب أفدتهم و أبصرهم كما لم‌يؤمنوا به أوّل مرّة ....
۸.
موسی (علیه‌السلام) اوّلين مؤمن به عدم امكان
رؤیت خداوند:
ولمّا جآء موسى لميقتنا وكلّمه ربّه قال ربّ أرنى أنظر إليك قال لن ترينى ولكن انظر إلى الجبل فإن استقرّ مكانه فسوف ترينى فلمّا تجلّى ربّه للجبل جعله دكًّا وخرّ موسى صعقا فلمّآ أفاق قال سبحنك تبت إليك وأنا أوّل المؤمنين.
متعلّق «المؤمنين» به قرينه فرازهاى ماقبل «بِأنّك لاتَرى» (تو قابل رؤيت نيستى) مى‌باشد.
۹. اقدام
مشرکان مکّه، به اخراج پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و مؤمنان از شهر و ديار خود براى نخستين بار:
ألاتقتلون قوما نّكثوا أيمنهم وهمّوا بإخراج الرّسول وهم بدءوكم أوّل مرّة ....
۱۰. خانه‌نشينى و سستى
منافقان مدینه، در پى نخستين دستور براى
جهاد:
فإن رّجعك اللَّه إلى طآئِفة مّنهم فاستذنوك للخروج فقل لّن تخرجوا معى أبدا ولن تقتلوا معى عدوًّا إنّكم رضيتم بالقعود أوّل مرّة ....
۱۱.
مسجد قبا، بنا شده براساس
تقوا از نخستين روز:
... لمسجد أسّس على التّقوى من أوّل يوم أحقّ أن تقوم ....
طبق گفته برخى مفسّران، مقصود از «مسجدٌ» در آيه، مسجد قبا است.
۱۲. ورود دوباره
دشمنان بنی‌اسرائیل به
مسجدالاقصی همانند ورود آنان در نخستين بار:
وقضينآ إلى بنى إسرءيل ...• إن أحسنتم أحسنتم لأنفسكم وإن أسأتم فلها فإذا جآء وعد الأخرة ليسوءوا وجوهكم وليدخلوا المسجد كمادخلوه أوّل مرّة ....
۱۳. تشابه
معاد انسان‌ها با
آفرینش نخستین:
وعرضوا على ربّك صفًّا لّقد جئتمونا كما خلقنكم أوّل مرّة ....
يوم نطوى السّمآء كطىّ السّجلّ للكتب كما بدأنآ أوّل خلق نّعيده ....
أفعيينا بالخلق الأوّل بل هم فى لبس مّن خلق جديد.
۱۴.
ساحران فرعون، اقدام‌كننده نخست در مبارزه با
موسی (علیه‌السلام):
قالوا يموسى إمّآ أن تلقى وإمّآ أن نّكون أوّل من ألقى• قال بل ألقوا ....
۱۵. اميد
جادوگران فرعون به بخشيده شدن گناهانشان به جهت نخستين مؤمن بودن به موسى و
هارون (علیهماالسلام):
فألقى السّحرة سجدين• إنّا نطمع أن يغفر لنا ربّنا خطينا أن كنّا أوّل المؤمنين.
۱۶.
قدرت خداوند بر احياى استخوان‌هاى مردگان همانند ايجاد آن‌ها در نخستين بار:
وضرب لنا مثلا ونسى خلقه قال من يحى العظم وهى رميم• قل يحييها الّذى أنشأها أوّل مرّة ....
۱۷. پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نخستين پرستش‌كننده
فرزند خدا در صورت وجود فرزندى براى او:
قل إن كان للرّحمن ولد فأنا أوّل العبدين.
۱۸. خسته و درمانده نشدن خداوند، هنگام آفرينش
نخستین موجودات:
أفعيينا بالخلق الأوّل بل هم فى لبس مّن خلق جديد.
۱۹. اخراج
یهودیان بنی‌نضیر، نخستين اخراج گروهى آنان از
مدینه:
هو الّذى أخرج الّذين كفروا من أهل الكتب من ديرهم لأوّل الحشر ....
۱. معتقدان به سومين نفر بودن خداوند از
خدایان سه‌گانه (
تثلیث)، در زمره كافران:
لقد كفر الّذين قالوا إنّ اللَّه ثالث ثلثة ....
فرستاده شدن سومين
رسول به سوى
انطاکیه پس از تكذيب دو رسول پيشين:
إذ أرسلنا إليهم اثنين فكذّبوهما فعزّزنا بثالث ....
۲.
منات، سومين
بت مشركان:
ومنوة الثّالثة الأخرى.
۱. خداوند به منزله چهارمين سه نفر در صورت
گفتگوی محرمانه (
نجوا) بين آنان:
ألم تر أنّ اللّه يعلم ما فى السّموت وما فى الأرض ما يكون من نّجوى ثلثة إلّاهو رابعهم و لا خمسة إلّاهو سادسهم ولا أدنى من ذلك و لا أكثر إلّاهو معهم أين ما كانوا ....
مقصود از «رابعهم» و «سادسهم»
علم خداوند به موضوع نجوا و گفتگوى محرمانه است نه تتميم عدد زيرا خداوند از جسمانيّت و ماديّت منزّه است.
همان‌گونه كه اگر چهار نفر بودند براى چهارمين آنان معلوم بود.
۲.
سگ اصحاب کهف، چهارمين آن‌ها براساس
حدس و
گمان برخى اشخاص:
سيقولون ثلثة رّابعهم كلبهم ....
۱. پنجمين
سوگند مرد لعان‌كننده، عبارت از
لعنت و
غضب خدا بر خود در صورت
دروغگو بودن:
والّذين يرمون أزوجهم ولم يكن لّهم شهداء إلّاأنفسهم فشهدة أحدهم أربع شهدت باللّه إنّه لمن الصَّدقين• والخمسة أنّ لعنت اللَّه عليه إن كان من الكذبين.
۲. پنجمين سوگند زن
لعان‌کننده، براى دفع
حدّ از خود، عبارت از غضب خدا بر وى در صورت دروغگو بودن:
ويدرؤا عنها العذاب أن تشهد أربع شهدت باللّه إنّه لمن الكذبين• والخمسة أنّ غضب اللَّه عليها إن كان من الصَّدقين.
۱.
خداوند به منزله ششمين پنج نفر در صورت گفتگوى محرمانه (نجوا) بين آنان:
ألم تر أنّ اللّه يعلم ما فى السّموت وما فى الأرض ما يكون من نّجوى ثلثة إلّاهو رابعهم و لا خمسة إلّاهو سادسهم ولا أدنى من ذلك و لا أكثر إلّاهو معهم أين ما كانوا ....
مقصود از «رابعهم» و «سادسهم»
علم خداوند به موضوع نجوا و گفتگوى محرمانه است نه تتميم عدد زيرا خداوند از جسمانيّت و ماديّت منزّه است.
همان‌گونه كه اگر چهار نفر بودند براى چهارمين آنان معلوم بود.
۲.
سگ اصحاب كهف، ششمين آنان براساس حدس و گمان برخى اشخاص:
... و يقولون خمسة سادسهم كلبهم رجما بالغيب ....
سگ
اصحاب کهف، هشتمين آنان براساس حدس و گمان برخى افراد:
... و يقولون سبعة وثامنهم كلبهم ....
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۷۳، برگرفته از مقاله «اعداد وصفی».
