• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اطاعت از امام در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


امامت جزء اصول دین است و اطاعت از او موجب قبول طاعات و دخول در بهشت است، و در قرآن هم امر به اطاعت از امام شده است.


برخی معیار مطاع بودن (اطاعت شدن) را این می‌دانند که جزء اصول دین فرض باشد. در حالی که اطاعت امر والدین با این که جزء اصول دین نیست، در قرآن مطرح شده است.
[۱] عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.    
و از سوی دیگر، مطاع بودن معاد اصلا بی معنی است، با این که مسلما جزء اصول دین است. پس مطاع بودن معیار و اصول دین نمی‌باشد. و اگر هم فرضا مطاع بودن، معیار اصول دین باشد، اطاعت از امام نیز در قرآن مطرح شده است، در آن جا که می‌فرماید: «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم»
[۲] نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
چرا که در این آیه اطاعت از اولی‌الامر هم ردیف اطاعت از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌آمده و با یک صیغه‌ خداوند متعال، امر به اطاعت بی قید و شرط از آن‌ها کرده است که نشانه یکسانی اطاعت از آن‌ها و عصمتشان می‌باشد. چنان که حتی بعضی از مفسران بزرگ سنی نیز از آیه، عصمت، اولی‌الامر را فهمیده و به آن تصریح کرده‌اند.
[۳] فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۰، ص۱۱۳.، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی‌تا.    
[۴] محمد، رشید رضا، تفسیر المنار، ج۵، ص۱۵۰.    
و طبق آیه تطهیر ،
[۵] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
این مقام (عصمت)، مخصوص ائمه اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌باشد. و طبق روایات شیعه
[۶] حسین طباطبائی، سید محمد، المیزان فی تفسیر القران، ج۴، ص۴۱۲-۴۰۹، قم:اسماعیلیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۱.    
[۷] بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۰۷،قم:اسماعیلیان، چاپ دوم، بی تا.    
[۸] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم:اسماعلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ ه. ق)، ج۱، ص۵۰۸-۴۹۷.    
و سنی
[۹] حاکم حسکانی، عبید الله بن احمد، شواهدالتنزیل، ج۱، ص۱۹۱-۱۸۹، تحقیق و تعلیق محمد باقر، المحمودی، تهران:موسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ ه. ق.    
[۱۰] قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ص۱۱۷-۱۱۴، کاظمیه، دار الکتب العراقیه و قم:مکتبة المحمدی، چاپ هشتم، ۱۳۸۵ ه. ق.    
مراد از اولی‌الامر در آیه شریفه، ائمه اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌باشد که در برخی از آن‌ها، نام همه آن‌ها هم به ترتیب ذکر شده است.
- بعضی از علمای شیعه، امامت را جزء اصول دین می‌شمارند و بعضی هم جزء اصول مذهب، ولی طبق ادله و شواهدی، می‌توان امامت را از اصول دین برشمرد که عبارتند از:

۲.۱ - محور دین

الف) امامت محور دین است زیرا: در آیه تبلیغ
[۱۱] مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
خداوند متعال انجام وظیفه رسالت توسط پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به ابلاغ مسئله مهمی منوط کرده و عدم ابلاغ آن را مساوی با انجام ندادن وظیفه‌اش معرفی نکرده است؛ و آن مسئله مهم حتی طبق نقل فخر رازی امامت امام علی (علیه‌السّلام) می‌باشد. چنان که او در ذیل آن می‌نویسد: «نزلت الایة فی فضل علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) و لما نزلت هذه الایة اخذ بیده و قال: «من کنت مولاه فعلی مولاه...»
[۱۲] فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۴۰۱.    
یعنی: «این آیه در فضیلت امام علی بن‌ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نازل شده، است و وقتی این آیه نازل، شد پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دست حضرت علی (علیه‌السّلام) را گرفت و فرمود: هر کسی را که من مولایش هستم علی (علیه‌السّلام) مولای اوست.»
۲ـ طبق نقل ابن‌ابی‌الحدید سنی، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده‌اند: «من مات و لا امام له مات میتة جاهلیة»
[۱۳] ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۹، ص۱۵۵.    
یعنی هرکسی بمیرد و در حالی که امامی برایش نیست، به مرگ جاهلی مرده است.» و آیا می‌توان پذیرفت چیزی که نبودش در حال مرگ موجب مرگ جاهلی (بدون اسلام) می‌شود جزء اصول دین نباشد؟
۳ـ امام علی (علیه‌السّلام) امامت را ستون و اساس دین می‌دانند و در مورد امامان اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌فرمایند: «هم اساس الدین»
[۱۴] امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه۲.    
و باز می‌فرمایند: «هم دعائم الاسلام».
[۱۵] امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه۲۳۹.    


۲.۲ - امام به منزله پیامبر

ب) طبق حدیث منزلت که در کتب شیعه و اهل سنت از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است؛
[۱۶] شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ص۱۴.    
[۱۷] طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب، الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۸.    
[۱۸] بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن المغیرة، صحیح بخاری، ج۵، ص۱۹.    
[۱۹] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۰، بیروت:دار‌الفکر.    
[۲۰] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۸۷۰، بیروت: دار‌الفکر.
[۲۱] ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
بلکه به گفته ابن‌ابی‌الحدید همه فرق اسلامی آن را نقل کرده‌اند.
[۲۲] ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
همان گونه که ابن‌ابی‌الحدید از آن حدیث فهمیده، امام در تمام مراتب، به منزله پیامبر است و تنها وحی قرآنی دریافت نمی‌کند؛
[۲۳] ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
و آن حدیث چنین است که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی»
[۲۴] ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
تو نسبت به من همچون هارون به موسی هستی جز این که پس از من پیامبری نیست.

۲.۳ - امام قرین قرآن

ج) در حدیث معروف ثقلین که در کتب شیعه و اهل سنت نقل شده
[۲۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۳.    
[۲۶] فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۸، ص۳۱۱.    
[۲۷] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۱، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۹۷۲ م.
[۲۸] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۳، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۹۷۲م.    
و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) امامان را قرین جدائی ناپذیر قرآن قرار داده که تمسک به آن دو را مایه نجات از گمراهی معرفی کرده است و هم چنین در حدیث معروف سفینه که باز در کتب شیعه و اهل سنت نقل شده
[۲۹] قمی، شیخ عباس، سفینة‌البحار، ج۴، ص۱۸۵، تهران:اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۴ ه. ق.    
[۳۰] جزری ابن اثیر، مبارک ابن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۹۸، بیروت:المکتبة الاسلامیه، ۱۳۸۳ ه. ق.    
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)را مانند کشتی نوح (علیه‌السّلام) مایه نجات دانسته‌اند.

۲.۴ - برتری امامت از نبوت

د) امامت بالاتر از نبوت است چرا که طبق آیة ۱۲۴ سوره بقره، ابراهیم نبی (علیه‌السّلام) با وجود برخورداری از مقام نبوت، ابتدا از مقام امامت برخوردار نبود و بعد از پشت سر گذاردن آزمایش‌هایی خدا او را به مقام امامت منصوب کرد و فرمود: «... انی جاعلک للناس اماما» امام رضا (علیه‌السّلام) در مورد مقام والای امامت می‌فرماید: «... ان الامامة خص الله عزوجل بها ابراهیم الخلیل بعد النبوة و الخلة مرتبة ثالثة و فضیلة شرفه بها و اشار بها ذکره فقال: «انی جاعلک للناس اماما». .. یعنی همانا امامت مقامی است که خدای عزوجل بعد از رتبه نبوت و خلت در مرتبه سوم به ابراهیم خلیل (علیه‌السّلام) اختصاص داده و به آن فضیلت مشرفش ساخته و نامش را بلند و استوار نموده و فرموده: «همانا من تو را امام مردم گردانیدم».
[۳۱] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۱۹۹.    

پس امامت جزء اصول دین است و اطاعت از او موجب قبول طاعات و دخول در بهشت است.

اطاعت از امامان (قرآن)؛ اطاعت؛ امامان دوازده‌گانه.

۱. ↑ عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.    
۲. ↑ نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۳. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۰، ص۱۱۳.، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی‌تا.    
۴. ↑ محمد، رشید رضا، تفسیر المنار، ج۵، ص۱۵۰.    
۵. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
۶. ↑ حسین طباطبائی، سید محمد، المیزان فی تفسیر القران، ج۴، ص۴۱۲-۴۰۹، قم:اسماعیلیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۱.    
۷. ↑ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۰۷،قم:اسماعیلیان، چاپ دوم، بی تا.    
۸. ↑ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم:اسماعلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ ه. ق)، ج۱، ص۵۰۸-۴۹۷.    
۹. ↑ حاکم حسکانی، عبید الله بن احمد، شواهدالتنزیل، ج۱، ص۱۹۱-۱۸۹، تحقیق و تعلیق محمد باقر، المحمودی، تهران:موسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ ه. ق.    
۱۰. ↑ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ص۱۱۷-۱۱۴، کاظمیه، دار الکتب العراقیه و قم:مکتبة المحمدی، چاپ هشتم، ۱۳۸۵ ه. ق.    
۱۱. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۱۲. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۴۰۱.    
۱۳. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۹، ص۱۵۵.    
۱۴. ↑ امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه۲.    
۱۵. ↑ امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه۲۳۹.    
۱۶. ↑ شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ص۱۴.    
۱۷. ↑ طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب، الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۸.    
۱۸. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن المغیرة، صحیح بخاری، ج۵، ص۱۹.    
۱۹. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۰، بیروت:دار‌الفکر.    
۲۰. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۸۷۰، بیروت: دار‌الفکر.
۲۱. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۲۲. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۲۳. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۲۴. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۲۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۳.    
۲۶. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۸، ص۳۱۱.    
۲۷. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۱، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۹۷۲ م.
۲۸. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۳، بیروت:دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۹۷۲م.    
۲۹. ↑ قمی، شیخ عباس، سفینة‌البحار، ج۴، ص۱۸۵، تهران:اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۴ ه. ق.    
۳۰. ↑ جزری ابن اثیر، مبارک ابن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۹۸، بیروت:المکتبة الاسلامیه، ۱۳۸۳ ه. ق.    
۳۱. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۱۹۹.    


سایت اندیشه، برگرفته از مقاله «اطاعت از امام در قرآن» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۳/۰۳.    


رده‌های این صفحه : امام شناسی | شئون امام | کلام اسلامی | مقالات اندیشه قم
جعبه ابزار