اضمار (عروض)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از اصطلاحاتی که بین علوم مختلف مشترک است اما از لحاظ مفهومی با هم مغایرت دارند، اِضْمار می‌باشد که در
لغت به معنی پوشاندن و پنهان داشتن است. این مقاله بحث اضمار را در علم
عروض مطرح می‌کند.
اضمار در علم
عروض عبارت است از ساکن ساختن حرکت دوم در
پایه‌های
عروضی، با تبدیل دو هجای کوتاه باز - به یک هجای بلند پیوسته - اما این امر در مورد
پایه مُتَفاعلن در بحر کامل صورت گرفته است، بدین‌سان که دو هجای کوتاه آغازین در این
پایه به یک هجا تبدیل شده و شکل اخیر، ناچار، با مستفعلن (که با یک هجای بلند بسته آغاز شده) مشابه می‌گردد و گویند «به آن منتقل می‌شود» و
پایه‌ای که این تغییر بر آن
عارض شده، مضمر
نامیده می‌شود.
آنچه جرجانی
درباره حذف یا اضمار یکی از اعضای جمله، به شرط قرینه بیان داشته،
گاه موردتوجه علمای بیان نیز قرار گرفته است.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «إضمار»، ج۹، ص۳۶۴۹، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۱۰.
