اسید بن خضیر بن سماک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اُسِید بْن‌ِ حُضِیرِ بْن‌ِ سِماک، ابویحیی د
شعبان ۲۰/ ژوئیه ۶۴۱، از بزرگان
قبیله اوس، یار
پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) و یکی از
نقبای دوازده‌گانه در
بیعت دوم عقبه است.
کنیه وی را ابو حضیر و جز آن نیز آورده‌اند.
پدرش حضیر الکتائب به روزگار جاهلیت، بزرگ قبیله اوس و فرمانده آنان در پیکار بُعاث با
قبیله خزرج بود و هم در آن پیکار کشته شد.
اسید نیز پس از پدرش در جاهلیت و
اسلام از بزرگان و خردمندان قوم خود به شمار می‌رفت؛ نوشتن می‌توانست و در
شنا و
تیراندازی مهارت داشت. از این رو وی را چون پدرش «کامل» می‌خواندند. دو
سال پیش از
هجرت، به دست
مصعب بن عمیر، فرستاده پیامبر به
مدینه، اسلام آورد.
در بیعت دوم عقبه حضور یافت و با رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم)
بیعت کرد و به عنوان یکی از نقبای دوازده‌گانه، نقیب قبیله خود، اوس، شد.
پس از هجرت، رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) میان او و
زید بن حارثه عقد برادری بست.
برخی آورده‌اند که اسید در
غزوه بدر شرکت نداشت ،
که به شرکت وی در بدر تصریح دارد، اما در دیگر
غزوات و برخی
سریه‌ها حضور داشت. به نوشته واقدی
رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) درفش اوس را در
غزوه احد بدو سپرد و وی از جمله کسانی بود که در این
جنگ پیامبر را ترک نگفت. در غزوات
حنین و
تبوک نیز درفش اوس را در دست داشت.
در
غزوه طائف به دستور پیامبر به
ابراهیم بن جابر، یکی از
غلامان شهر طائف که به مسلمانان پیوسته، و آزاد شده بود،
قرآن و احکام
دین را تعلیم داد.
در سریه
اُسامة بن زید نیز از جمله بزرگان صحابی بود که تحت فرمان وی قرار داشت.
اسید پس از رحلت پیامبر، در
واقعه سقیفه جانب مهاجران را گرفت
و به زعم خزرجیان نخستین کس از
انصار بود که با
ابوبکر بیعت کرد
و اوسیان را برانگیخت تا با ابوبکر بیعت کنند
و این به سبب
حسادتی بود که وی نسبت به
سعد بن عباده رئیس قبیله خزرج داشت. در همین واقعه بود که همراه عمر برای گرفتن بیعت از
علی (علیه السلام) به
خانه فاطمه (سلام الله علیها) رفت. همگامی وی با مهاجران و بیعتش با ابوبکر در انتخاب وی به
خلافت تأثیر بسزایی داشت.
از شرکت اسید در فتوحات اطلاع چندانی در دست نیست؛ اما به نوشته
ابن عساکر،
همراه
عمر در جابیه و نیز
فتح بیت المقدس حضور داشته است. نیز گفته‌اند که عمر او را بر محله انصار گماشت.
اسید از رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم)
روایاتی دارد
و گروهی چون
عبدالرحمان بن ابی لیلی،
عایشه و ابن عمر،
أنس بن مالک،
عکرمة بن خالد،
زید بن اسلم،
ابوسعید خدری،
محمد بن ابراهیم بن حارث،
کعب ابن مالک
و دیگران از وی روایت کرده‌اند.
مورخان
اهل سنت، اسید را به عقل و
رأی ستوده و از حسن صوت او در
قرائت قرآن یاد کرده
و
کراماتی چند
بدو نسبت داده‌اند.
اما
علمای شیعی وی را به سبب مخالفتش با علی (علیه السلام) در
سقیفه و نیز به سبب روایتی حاکی از آنکه وی از جمله کسانی بود که می‌خواسته‌اند خانه فاطمه (سلام الله علیها) را بسوزاند، نکوهیده‌اند.
به نوشته ابن سعد،
اسید در
شعبان درگذشت، عمر بر وی
نماز گزارد و در
بقیع به
خاک سپرده شد، اما خلیفه بن خیاط سال وفاتش را ۱ق دانسته است .
(۱) عبدالرحمان‌ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۳۷۱ق/ ۹۵۲م.
(۲) عبدالحمید ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۹۵۹-۹۶۲م.
(۳) علی‌ابن اثیر، اسد الغابة، قاهره، ۲۸۰ق.
(۴) محمد ابن حبان، مشاهیر علماء الامصار، قاهره، ۳۷۹ق/ ۹۵۹م.
(۵) محمد ابن سعد، طبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۶) یوسف ابن عبدالبر، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۳۸۰ق/ ۹۶۰م.
(۷) علی ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چ تصویری، عمان، دارالبشیر.
(۸) محمد ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی ابی نصر الکلاباذی و ابی بکر الاصبهانی، حیدرآباد دکن، ۳۲۳ق.
(۹) محمد ابن ماجه، سنن، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، ۳۹۵ق/ ۹۷۵م.
(۱۰) عبدالله ابن مبارک، الزهد و الّرقائق، به کوشش حبیب الرحمان الاعظمی، هند، ۳۸۵ق/ ۹۶۶م.
(۱۱) احمد ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، به کوشش عبدالله لیثی، بیروت، ۴۰۷ق/ ۹۸۷م.
(۱۲) عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۳۵۵ق/ ۹۳۶م.
(۱۳) محمد ابوبشر دولابی، الکنی و الاسملو، حیدرآباد دکن، ۳۲۲ق.
(۱۴) عبدالحسین امینی، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی.
(۱۵) احمد بیهقی، دلائل النبوة، به کوشش عبدالمعلی قلعجی، بیروت، ۴۰۵ق/ ۹۸۵م.
(۱۶) محمد حائری، منتهی المقال، تهران، ۳۰۰ق.
(۱۷) خلیفه بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۹۶۷م.
(۱۸) ابوالقاسم خویی، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دارالزهراء.
(۱۹) علی دارقطنی، المؤتلف و المختلف، به کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، ۴۰۶ق/ ۹۸۶م.
(۲۰) زبیر بن بکار، الاخبار الموفقیات، به کوشش سامی مکی عانی، بغداد، ۹۷۲م.
(۲۱) سلیمان طبرانی، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی عبدالمجید سلفی، بغداد، ۳۹۷ق.
(۲۲) محمد واقدی، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۹۶۶م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسید بن خضیر بن سماک»، ج۸، ص۳۵۰۸.
