اسوه‌های آخرت طلبان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسوه به معناي الگویي است كه
انسان از آن پيروي مي‌كند، چه در زمينه خوبي
و چه در زمينه بدي. اين
کلمه در
اصطلاح اسلامي براي پيروي از الگوهاي شايسته استفاده مي‌شود.
خداوند هدايت
انبیا را كه همان هدايت خاص الهى است، مقتداى رسول خويش دانسته
و او را به اقتداى به اين
هدایت خاص مأمور كرده است
و در جاى ديگر انبيا را «ائمه» به معناى الگو براى امت‌هايشان قرار داده است.
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) برای خداپرستان
و آخرت‌طلبان، اسوه‌ای نیکو بودند:
• «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ
اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلَّا قَوْلَ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَمَا أَمْلِكُ لَكَ مِنَ
اللَّهِ مِن شَيْءٍ رَّبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَيْكَ أَنَبْنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ؛ براى شما سرمشق خوبى در زندگى
ابراهیم و کسانى که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى که به قوم (مشرک) خود گفتند: «ما از شما
و آنچه غير از
خدا مى‌پرستيد بيزاريم؛ ما نسبت به شما کافريم؛
و ميان ما
و شما عداوت
و دشمنى هميشگى آشکار شده است؛ تا آن زمان که به خداى يگانه
ایمان بياوريد! - جز آن سخن ابراهيم که به پدرش (= عمويش آزر) گفت (
و وعده داد) که براى تو
آمرزش طلب مى‌کنم،
و در عين حال در برابر خداوند براى تو مالک چيزى نيستم (
و اختيارى ندارم)! - پروردگارا! ما بر تو
توکل کرديم
و به سوى تو باز گشتيم،
و همه فرجام‌ها به‌سوى تو است»!
از آنجا که
قرآن مجید، در بسیارى از موارد. براى تکمیل تعلیمات خود از الگوهاى مهمى که در
جهان انسانیت وجود داشته شاهد مى‌آورد، در آیات مورد بحث نیز به دنبال نهى شدیدى که از دوستى با دشمنان خدا در آیات قبل شده، سخن از ابراهیم (
علیه السلام)
و برنامه او به عنوان پیشواى بزرگى که مورد احترام همه اقوام، مخصوصا قوم عرب، بوده به میان مى‌آورد
و مى‌فرماید: ((براى شما در زندگى ابراهیم
و کسانى که با او بودند،
اسوه خوبى وجود داشت)).
ابراهیم (
علیه السلام ) بزرگ پیامبران که زندگیش سرتاسر، درس بندگى
و عبودیت خدا،
جهاد فی سبیل الله،
و عشق به ذات پاک او بود، ابراهیم که امت
اسلامى از
برکت دعاى او،
و مفتخر به نام‌گذارى او مى‌باشد، مى‌تواند براى شما سرمشق خوبى در این زمینه گردد.
منظور از تعبیر ((
و الذین معه)) (آنها که با ابراهیم بودند)، مؤمنانى است که او را در این راه همراهى مى‌کردند، هرچند قلیل
و اندک بودند،
و این احتمال که منظور پیامبرانى است که با او هم‌صدا شدند، یا انبیای معاصر او - چنان‌که بعضى احتمال داده‌اند - بعید به نظر مى‌رسد، به خصوص که مناسب این است که قرآن در اینجا
پیامبر اسلام (
صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را به ((ابراهیم))،
و مسلمانان را به اصحاب
و یاران او، تشبیه کند، در تواریخ نیز آمده است که گروهى در بابل بعد از مشاهده معجزات ابراهیم به او
ایمان آوردند،
و در هجرت به سوى
شام او را همراهى کردند،
و این نشان مى‌دهد که او یاران وفادارى داشته است.
• «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كَانَ يَرْجُو
اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ
اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ؛ (آرى) براى شما در زندگى آنها اسوه حسنه (
و سرمشق نيکويى) بود، براى کسانى که
امید به خدا
و روز قيامت دارند؛
و هر کس سرپيچى کند به خويشتن ضرر زده است؛ زيرا خداوند بى‌نياز
و شايسته ستايش است»!
پیروان ابراهیم (
علیه
السلام)، برای خداپرستان
و آخرت‌طلبان اسوه‌ای نیکو بودند:
• «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ
اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلَّا قَوْلَ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَمَا أَمْلِكُ لَكَ مِنَ
اللَّهِ مِن شَيْءٍ رَّبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَيْكَ أَنَبْنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ؛ براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهيم
و کسانى که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى که به قوم (
مشرک) خود گفتند: «ما از شما
و آنچه غير از خدا مى‌پرستيد بيزاريم؛ ما نسبت به شما کافريم؛
و ميان ما
و شما عداوت
و دشمنی هميشگى
آشکار شده است؛ تا آن زمان که به خداى يگانه ايمان بياوريد! - جز آن سخن ابراهيم که به پدرش (= عمويش آزر) گفت (
و وعده داد) که براى تو آمرزش طلب مى‌کنم،
و در عين حال در برابر خداوند براى تو مالک چيزى نيستم (
و اختیاری ندارم)! - پروردگارا! ما بر تو توکل کرديم
و به سوى تو باز گشتيم،
و همه فرجام‌ها به‌سوى تو است»!
• «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كَانَ يَرْجُو
اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ
اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ؛ (آرى) براى شما در زندگى آنها اسوه حسنه (
و سرمشق نيکويى) بود، براى کسانى که اميد به خدا
و روز قیامت دارند؛
و هر کس سرپيچى کند به خويشتن ضرر زده است؛ زيرا خداوند بى‌نياز
و شايسته ستايش است»!
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، برای مؤمنان خداپرست
و آخرت‌طلب اسوه‌ای شاخص
و ممتاز بودند:
• «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ
اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو
اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ
اللَّهَ كَثِيرًا؛ مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيکويى بود، براى آنها که اميد به
رحمت خدا
و روز رستاخيز دارند
و خدا را بسيار ياد مى‌کنند».
((اسوة)) (بر وزن عروه) در اصل به معنى آن حالتى است که
انسان به هنگام پیروى از دیگرى به خود مى‌گیرد
و به تعبیر دیگرى همان
تأسی کردن و اقتدا نمودن است؛ بنابراین معنى مصدرى دارد، نه معنى وصفى،
و جمله لقد کان لکم فى رسول
الله اسوة حسنة مفهومش این است که براى شما در
پیامبر (
صلى اللّه علیه و آله و سلّم) تأسى
و پیروى خوبى است، مى‌توانید با اقتدا کردن به او خطوط خود را اصلاح
و در مسیر ((صراط مستقیم)) قرار گیرید.
جالب اینکه
قرآن در آیه فوق این اسوه حسنه را مخصوص کسانى مى‌داند که داراى سه ویژگى هستند،
امید به
الله و امید به روز
قیامت دارند
و خدا را بسیار یاد مى‌کنند.
در
حقیقت ایمان به مبدأ
و معاد انگیزه این حرکت است،
و ذکر خداوند تداوم بخش آن؛ زیرا بدون
شک کسى که از چنین ایمانى قلبش سرشار نباشد، قادر به قدم گذاشتن در جاى قدم‌هاى
پیامبر نیست
و در ادامه این راه نیز اگر پیوسته ذکر خدا نکند
و شیاطین را از خود نراند، قادر به ادامه تأسى
و اقتدا نخواهد بود.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۳۶۲، برگرفته از مقاله «اسوه‌های آخرت‌طلبان».
