اسماعیل و حج (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماموریت ابراهیم
و اسماعیل علیهما السلام، برای پاک سازی کعبه، جهت بجا آوردن
مناسک حج بوده است.
درخواست ابراهیم
و اسماعیل علیهما السلام، برای یادگیری مناسک
حج چنین بوده است: «واذ یرفع ابرهیم القواعد من البیت واسمـعیل... • ربنا... وارنا مناسکنا...» (
و نیز بیاد آورید) هنگامی که
ابراهیم و اسماعیل پایههای خانه (
کعبه ) را بالا میبردند (
و میگفتند) پروردگارا! از ما بپذیر تو شنوا
و دانائی• پروردگارا!. .. طرز پرستش خودت را به ما نشان ده... .
کلمه قواعد، جمع قاعده است، که بمعنای آن قسمت از بنا است که روی
زمین قعود دارد، یعنی مینشیند،
و بقیه قسمتهای بنابر روی آن قسمت قرار میگیرد،
و عبارت بلند کردن قواعد، از باب مجاز است، کانه آنچه را که بر روی قاعده قرار میگیرد، از خود قاعده شمرده شده،
و بلند کردن بنا که مربوط بهمه بنا است، بخصوص قاعده، نسبت داده،
و در اینکه فرمود: (از بیت) اشاره به همین عنایت مجازی است.
این تعبیر میرساند که شالودههای خانه کعبه وجود داشته
و ابراهیم
و اسماعیل پایهها را بالا بردند.
در خطبه معروف
قاصعه از
نهج البلاغه نیز میخوانیم : آیا نمیبینید که خداوند مردم جهان را از زمان آدم تا به امروز به وسیله قطعات سنگی... امتحان کرده است،
و آن را خانه محترم خود قرار داده، سپس به
آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند. کوتاه سخن اینکه : آیات
قرآن و روایات این تاریخچه معروف را تأیید میکند که خانه کعبه نخست به دست آدم ساخته شد، سپس در
طوفان نوح فروریخت،
و بعد به دست ابراهیم
و فرزندش
اسماعیل تجدید بنا گردید.
ماموریت ابراهیم
و اسماعیل علیهما السلام، برای پاک سازی کعبه، جهت بجا آوردن
مناسک حج بوده است: «... وعهدنا الی ابرهیم واسمـعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعـکفین والرکع السجود» ...
و ما به ابراهیم
و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای
طواف کنندگان
و مجاوران
و رکوع کنندگان
و سجده کنندگان پاک
و پاکیزه کنید.
کلمه
عهد در اینجا بمعنای امر است،
و کلمه
تطهیر ، یا بمعنای این است که خانه خدا را برای
عبادت طواف کنندگان،
و نمازگزاران،
و کسانیکه میخواهند در آن
اعتکاف کنند، خالص
و بلامانع سازند،
و بنابراین عبارت مورد بحث
استعاره بکنایه میشود،
و اصل معنی چنین میشود: (ما به ابراهیم
و اسماعیل عهد کردیم : که خانه مرا خالص برای عبادت بندگانم کنید).
و این خود نوعی تطهیر است.
و یا بمعنای
تنظیف آن از کثافات
و پلیدیهائی است که در اثر بی مبالاتی مردم در
مسجد پیدا میشود،
و کلمه (رکع)
و کلمه (سجود) هر دو جمع راکع
و ساجد است،
و گویا مراد از این دو کلمه نمازگزاران باشد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۳۶۱، برگرفته از مقاله «اسماعیل و حج».