• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابومحمد اسماعیل بن عبدالرحمان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: سدی کبیر (ابهام‌زدایی).

ابومحمد الاعور اسماعیل بن عبدالرحمان سُدّی قرشی کوفی حجازی‌ هاشمی اصفهانی (م ۱۲۷ هـ)، مشهور به سدی کبیر از اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم‌السّلام) و از راویان و مفسرین مشهور قرن دوم هجری قمری و از تابعین بزرگ شمرده می‌شود.



ابومحمد الاعور اسماعیل بن عبدالرحمان بن ابی‌کریمه سُدّی قرشی کوفی حجازی‌ هاشمی اصفهانی، از راویان مشهور قرن دوم هجری و از تابعان بزرگ شمرده می‌شود. وی از زمره اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم‌السّلام) به شمار می‌رفت و به گفته برخی او امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) را نیز درک کرده و آن حضرت را دیده است.
پدرش عبدالرّحمان مکنّی به ابوخزیمه فرزند ابودویب (یا ابن‌کریمه کوفی) از بزرگان اصفهان بود.
سُدّی کبیر، لقب او است و سدّی صغیر، لقب نواده او محمّد بن مروان بن عبداللّه بن اسماعیل بن عبدالرّحمان کوفی است.
نیاکان اسماعیل از مردم حجاز، و خود از موالی بنی‌هاشم یا زینب دختر قیس بن مخرمه بود و در کوفه اقامت داشت.
اسماعیل، دارای ریشی پهن و بلند بوده، به‌طوری که در موقع نشستن، سینه او را می‌پوشانید، و چون در سُدّه ساکن شده، به سُدّی شهرت یافته است. سُدّه به معنی رواق و درگاه است؛ چون صاحب عنوان، در رواق مسجد کوفه، و یا درگاه مسجد می‌نشسته، و تفسیر قرآن می‌گفته، و یا در درگاه مسجد، مقنعه می‌فروخته است.


اسماعیل سدی با عدّه‌ای از صحابه دیدار کرده، و از برخی از آنان روایت نموده است، از آن جمله: ابن‌عبّاس، ابوسعید خدری، ابوهریره، انس بن مالک، حسن بن علی (علیهماالسلام)، سعد بن ابی‌وقّاص، عبداللّه بن عمر، عمرو بن حریث و محمّد بن عبّاس.
ابوعوانه وضاح بن عبدالله یشکری، سفیان ثَوری، حسن بن صالح، زائدة بن قدامه، شریک بن عبدالله، شعبة بن حجاج، عیسی بن عمر، محمّد بن ابان، اسرائیل بن یونس، ابن‌ابی‌نجیح، و معلّی از او حدیث نقل کرده‌اند.


میزان الاعتدال درباره اسماعیل سدی می‌گوید: «رمی السُدّی بالتشیّع». حسین بن واقد مروزی گوید: نزد او بودم، و از او قرآن و حدیث می‌شنیدم، تا هنگامی که شنیدم (شب جمعه) دو نفر اوّل را بد می‌گوید، و لعن می‌کرد، دیگر نزد او نرفتم.
ابن‌حجر وی را محدثی شیعه‌گرا دانسته است.


رجالیان اسماعیل سدی را توثیق کرده و در صحاح از او روایت آورده‌اند، گرچه او را در تشیع افراطی می‌دانند.
بسیاری از جمله ذهبی او را فردی راستگو و مورد اعتماد ذکر کرده‌اند.
شیخ ابوجعفر طوسی، سدی را در زمره صحابه امام زین‌العابدین (علیه‌السّلام) شمرده و با عنوان مفسر قرآن از او یاد کرده است. گوشه‌ای از شرح حال او هنگام بیان اسناد تفسیری منسوب به ابن‌عباس (سند چهارم) آورده شد.


اسماعیل سدی دارای تالیفی در زمینه تفسیر قرآن بوده که به تفسیر السُدی شهرت دارد. سیوطی آن‌را ستوده، و نوشته است که تفسیر او، از بهترین تفاسیر است. این تفسیر اخیرا با جمع‌آوری و تحقیق دکتر محمد عطا یوسف در مصر به چاپ رسیده است.
تفسیر او جزو بزرگترین منابع تفسیر نقلی به شمار می‌رود و در جامع‌ البیان طبری و الدر المنثور سیوطی و دیگر تفاسیر نقلی معتبر، از آن فراوان گرفته شده است.


اسماعیل سدی سرانجام به سال ۱۲۷ هـ درگذشت. برخی سال وفات او را ۱۲۹ هـ ذکر کرده‌اند.


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۳۸] نمازى شاهرودى، على، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۴۷.
[۳۹] اعلمی‌ حا‌ئری، محمدحسین‌، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۳، ص۴۵۷.
[۴۱] تفضلی، آذر، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۹۶.
[۴۲] برقعی‌ قمی، سیدعلی‌اکبر، راهنمای دانشوران، ج۱، ص۴۷۴.
[۴۳] دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ذیل «اسماعیل»، ص۲۵۱۶.



۱. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۸۲.    
۲. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۱۰۵.    
۳. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۱۴۸.    
۴. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۳.    
۵. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبداللّه، ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۲۰۴.    
۶. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۸.    
۷. امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۷۹.    
۸. بابانی بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۲۰۶.    
۹. زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۱، ص۳۱۷.    
۱۰. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۲.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۸۲.    
۱۲. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۹۸.    
۱۳. ابوالشیخ، عبدالله ‌بن ‌محمد، طبقات المحدّثین، ج۱، ص۳۳۴.    
۱۴. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۷.    
۱۶. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۲.    
۱۷. صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۵.    
۱۸. ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۸.    
۱۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۷.    
۲۰. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۳.    
۲۱. ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۸.    
۲۲. شمس‌الدین ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۷.    
۲۳. شمس‌الدین ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۷.    
۲۴. عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۸.    
۲۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۲۶۵.    
۲۶. عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۸.    
۲۷. استرابادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۳۳۸.    
۲۸. صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۵.    
۲۹. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۶.    
۳۰. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۷۶.    
۳۱. امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۷۹.    
۳۲. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظّنون، ص۴۴۸.    
۳۳. زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۱، ص۳۱۷.    
۳۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۸.    
۳۵. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۹۸.    
۳۶. عمر رضا، معجم المؤلّفین، ج۲، ص۲۷۶.    
۳۷. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۱۲۷.    
۳۸. نمازى شاهرودى، على، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۴۷.
۳۹. اعلمی‌ حا‌ئری، محمدحسین‌، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۳، ص۴۵۷.
۴۰. شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۲، ص۲۲۰.    
۴۱. تفضلی، آذر، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۹۶.
۴۲. برقعی‌ قمی، سیدعلی‌اکبر، راهنمای دانشوران، ج۱، ص۴۷۴.
۴۳. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ذیل «اسماعیل»، ص۲۵۱۶.



مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۱، ص۵۶۶.    
محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶.    
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۵، برگرفته از مقاله «اسماعیل بن عبدالرحمان سدی».






جعبه ابزار