اسماء متشابه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسماء متشابه، در
منطق به اسم‌هایی اطلاق می‌شود که معانی مختلف داشته باشند، و به سبب وجود مناسبت یا مشابهت بین معانی، آن لفظ را به معنی اخیر به کار گرفته باشند.
اسماء متشابه، اسم‌هایی هستند که معانی مختلف داشته باشند، بدین طریق که اسمی را نخست به ازای معنایی
وضع کرده و سپس بسبب وجود مناسبت یا مشابهت آن معنی با معنی دیگر آن را به معنی اخیر هم اطلاق کرده باشند، مانند الفاظی که ابتدا به ازای
معانی حقیقی وضع شده و سپس در
معانی مجازی نیز بکار رفته است.
«و اسماء متشابه دو قسم بود: اول آنکه استعمال لفظ در معنی اصلی ممهّد بود و در معنی شبیه بسبب ملاحظه با آن معنی بود و به اعتبار مناسبتی که علت تشابه بود و چون چنین بود، اطلاق آن لفظ را بر معنی اصل، حقیقت خوانند و بر معنی شبیه
مجاز، چنانکه اطلاق نور بر نور آفتاب و بر نور باصره و بر نور بصیرت».
«و
الفاظ متفقه از دو نوع خالی نبود: یا به وضع اول به ازاء بعضی از آن معانی نهاده باشند و بسبب مناسبتی یا مشابهتی بر دیگر معانی اطلاق کنند، مانند اطلاق لفظ مردم بر حیوان ناطق و بر مردم مصوّر، یا نه چنین بود، بلکه همه در وضع متساوی باشند بی اوّلیّتی، مانند اطلاق چشم بر چشمه آب و چشمه ترازو و چشمه آفتاب. و قسم اول را اسماء متشابهه خوانند، و قسم دوم را اسماء مشترکه».
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۱۵.
