اسماء المغتالین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «اسماء المغتالین من الاشراف فی الجاهلیة و الاسلام و یلیه کنی الشعراء»، به زبان
عربی ، در
قرن سوم هجری، توسط
محمد بن حبیب بغدادی تالیف شده است.
کتاب، حاوی نام بزرگانی است که از روی
خدعه و نیرنگ به قتل رسیده‌اند (ترور شده‌اند) و نیز مشتمل است بر کنیه شعراء و کسانی که غالبا با کنیه از آنها یاد می‌شده است.
کتاب، در واقع مشتمل بر دو بخش مستقل (دو کتاب) است. بخش اول، دارای دو باب و شامل ۱۲۸ نام از اسامی ترورشدگان است و بخش دوم، مشتمل بر ۳۶۵ کنیه از شعراء و آنهایی که غالبا با کنیه یاد می‌شده‌اند، است.
مؤلف، هیچ مقدمه‌ای را بر کتاب خود ننوشته تا معلوم شود هدفش از این تالیف چه بوده است، لذا روشن نیست که کتاب را از اول با همین شکلی که دارد تدوین نموده یا اینکه آنچه نوشته تنها یادداشت‌هایی پراکنده و ناقص بوده که قصد کامل کردن و نظم دادن به آنها را داشته، ولی اجل به وی مهلت نداده است.
وی، نام همه پادشاهان یا شعراء یا بزرگانی را که قبل از وی بوده‌اند و به نیرنگ کشته شده‌اند، ذکر نکرده است و در مواردی نام کسانی را که در نبرد به
شهادت رسیده‌اند، در زمره نام ترورشدگان و کسانی که از روی نیرنگ کشته شده‌اند، ذکر کرده است.
وی، در یک واقعه که چندین نفر از روی خدعه کشته شده‌اند، نام برخی را آورده و از بعضی، هیچ یادی ننموده است.
ابواب کتاب، هم آهنگ و منسجم نیست و از نظم خاصی پیروی نمی‌کند، چنان که در ذکر اسامی، تابع ترتیب خاصی نمی‌باشد؛ یعنی نه به ترتیب حروف الفبا بوده و نه تاریخ افراد را مد نظر داشته است.
اولین کسی که وی، از میان مغتالین، معرفی کرده و به شرح حالات او پرداخته،
جذیمة الابرش است. وی، اولین کسی است که اسباب پادشاهی در سرزمین
عراق ، برای او فراهم گردید. وی، به هنگام رویارویی با عمرو
بن الطرب، او را به قتل رساند، ولی دختر عمرو که زباء نام داشت، بعد از پدر خود به حکومت رسید. او، به تلافی قتل پدرش، با پیشنهاد خواهرش، خدعه‌ای اندیشید و نامه‌ای به جذیمه نوشت و وی را به سوی خویش فراخواند و به قتلش رساند.
برخی از افراد دیگری که مؤلف، از آنها یاد کرده عبارتند از:
حسان
بن تبع، عملیق مالک طسم، اسود
بن عفار، عامر الضحیان،
زهیر بن عبد شمس،
حارث بن کعب، داوود
بن هبالة
بن عمرو، همام
بن مرة، جساس
بن مرة، عمرو و برادرانش (بنو زبان ذهلی)، عمرو
بن مسعود، خالد
بن جعفر
بن کلاب، الفطیون لخنیعة ینوف ذو شناتر الحمیری، الصمة الاکبر، عدی
بن زید
بن ایوب، عروة الرحال
بن عتبة، کعب
بن عبدالله النمری، کعب
بن الاشرف، سلام
بن ابی الحقیق، بشر
بن براء
بن معرور انصاری، رفاعة
بن قیس جشمی، ابو ازیهر
بن انیس، المجذر
بن ذیار و...
از میان کسانی که با کنیه مشهور بوده‌اند، اولین کسی که از وی یاد شده است، جناب
ابو طالب است که اسم شریفش،
عبد مناف بن عبد المطلب بوده است.
برخی دیگر از این کسان عبارتند از:
ابو سفیان (مغیرة
بن حارث)،
ابو ذهل (وهب
بن ربیعه)،
ابو عزة (عمرو
بن عبدالله)،
ابو بکر ،
ابو الاسود ،
ابو مهوس ،
ابو سماک ،
ابو الصقر و...
کتاب، دارای دو نوع فهرست است: یکی، با ترتیبی که مؤلف آورده است و دیگری، به ترتیب حروف ابجد. محقق کتاب، آقای سید
بن کسروی
بن حسن است که در ذیل بعضی اشخاص و اماکن، پاورقی‌های مفصلی که بعضا به چند صفحه می‌رسد، آورده است. کتاب، توسط دار الکتب العلمیة در بیروت لبنان، در سال ۱۴۲۲ ق، به چاپ رسیده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
