اسم مشکک به مبدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسم مشکک به مبدا یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای اسم مشکّک به حسب انتساب به یک
مبدا است.
اگر معنای یک لفظ، بعد از
تجرید از ذوات و اشیای متصف به آن، واحد باشد، ولی همین معنا در اشیای متصف به آن از هر جهت یکسان نباشد آن لفظ را
مشکّک می‌نامند؛ به عبارت دیگر، لفظی که بر تمام افراد تحت پوشش خود به نحو یکسان صدق کند «لفظ
متواطی» نام دارد و اگر به نحو یکسان
صدق نکند «لفظ مشکّک» نامیده می‌شود. منشا تفاوت در صدق امور مختلفی می‌تواند باشد؛ مثل:
تقدم و تاخر، شدت و ضعف، و زیادت و نقصان.
اسم مشکک به لحاظی بر چهار نوع است:
۱.
اسم مشکک مطلق؛
۲. اسم مشکک به مبدا؛
۳.
اسم مشکک به غایت؛
۴.
اسم مشکک به مبدا و غایت.
ابن‌سینا در این باره می‌گوید: اسم مشکک گاهی
مطلق است، (مانند اطلاق موجود بر تمام اشیا، چون با تمام اختلافاتی که دارند همگی در وجود داشتن مشترک‌اند، گر چه در وجود، بعضی متقدم‌اند و برخی اَولی و برخی دیگر اشدّ و…) و گاهی به حسب انتساب به یک مبدا است؛ مانند اطلاق طبّی به
کتاب (
کتاب طبی)، مبضع (جراح) و دوا (داروی طبی) و گاهی به حسب انتساب به یک
غایت است؛ مانند اطلاق
صحّی به دوا،
ریاضت (ورزش) و فَصد (حجامت) که غایت همه آنها صحت است و گاهی به لحاظ هر دو (انتساب به مبدا واحد و غایت
مشترک است)؛ مانند اطلاق الهی به تمام اشیا به این لحاظ که هم مبدا و هم غایت آنها
الله است.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اسم مشکک به مبدا»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۴.
