اسلم بن سهل بحشل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَحْشَل، ابوالحسن اَسلَم بن سَهْل واسِطی رَزّاز، مؤلفِ
تاریخ واسط (در
لغت به معنای مردی بسیار سیاه رنگ
) است.
از
زندگی او جز نام برخی از راویانی که او از ایشان به نقل
حدیث پرداخته، از جمله وَهْب بن بَقّیَه (۱۵۵ـ ۲۳۹)، که گویا جدّ مادریش بوده،
و
تاریخ تقریبی وفاتش که در فاصله ۲۸۸ تا ۲۹۲ روی داده، اطلاع دیگری در دست نیست.
تاریخ واسط، که دستنوشته ناقصی از آن در
قاهره موجود است
(و در ۱۹۶۷ به اهتمام کورکیس عوّاد در
بغداد چاپ شده است)، دارای ارزشهای جنبی قابل توجهی است.
این نوشته قدیمترین
تاریخ موجود است که محدثان، برای تعیین اعتبار راویان می‌توانند از آن بهره بگیرند.
کتاب که با
بحث مختصری درباره تاریخ قدیم شهر واسط و حواشی آن شروع می‌شود، به بیان
احوال آن دسته از
علمای مذهبی می‌پردازد که به نحوی به واسط مربوط بوده‌اند و از طریق سلسله رُوات به مؤلف می‌پیوسته اند (راوی تاریخ واسط، ابوبکر محمدبن عثمان بن سمعان است که در حفظ و اتقان، شریک وی (بحشل) شمرده می‌شود.
ترجمه احوال برحسب تقدّم تاریخی و
طبقات رجال تنظیم شده است (در این کتاب به جای
اصطلاح رایج «طبقه» از «قَرْن» استفاده شده است).
خصوصیات اشخاص در این
ترجمه احوال اندک است و بنا به شیوه مرسوم، به اسم
عالم و استادان و شاگردان او، و نقل یک (و گاه چند)
حدیث از احادیثی که
روایت کرده است، محدود می‌شود.
این اثر اگر جزو نخستین آثار از این نوع نباشد از کهنترین جلوه های ساده و ابتدایی حرکتی است که اندک زمانی بعد به برجسته ترین نوع آثار در
تاریخ و
تراجم تبدیل شد.
(۱) ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
(۲) ابن حجر عسقلانی، معجم المفهرس، نسخه خطی قاهره، «مصطلحات الحدیث»، ش ۸۲، ۱۰۲.
(۳) ابن منظور، لسان العرب، بیروت.
(۴) تیمور، تاریخ.
(۵) احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، قاهره ۱۳۲۵، ج۱، ص۹۸.
(۷) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ویسبادن ۱۹۶۲ـ۱۹۷۹.
(۸) یاقوت حموی، معجم الادباء، بیروت.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «اسلم بن سهل واسطی بحشل»، شماره۵۹۵.
