اسس الحدود و التعزیرات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«اسس الحدود و التعزیرات» جلد دوم از سلسله دروس خارج
آیت‌الله تبریزی است که بر مبنای متن
شرائع الاسلام سامان یافته و در آن
احکام و مسایل مربوط به
حدود و
تعزیرات تحقیق شده است.
معظم له در سال ۱۳۰۵ شمسى در شهرستان
تبریز در ميان خانواده‌اى مذهبى چشم به
جهان گشودند. تحصيلات علوم جديد تا پايان سال دوم دبيرستان را در همان شهر به آخر رساندند. پس از سپرى نمودن تحصيلات جديد، با شوق فراوان و عليرغم مخالفت اطرافيان، به
مدرسه طالبیه تبريز روى آورد و در سال ۱۳۲۳ در سن ۱۸ سالگى تحصيل علوم دينى را آغاز نمود و طى چهار سال، مقدمات و مقدارى از دروس سطح را در شهر تبريز به پايان رساند. در سال ۱۳۲۷ شمسى شهر تبريز را ترك نمود و وارد
حوزه علمیه قم شد. ايشان در
قم دوره سطح را به پايان برده و در اوج شكوفايى
علم و فقاهت و غناى حوزه وارد درس خارج اساتيدى همچون مرحوم
آیت الله العظمی سید محمّد حجت و مرحوم
آیت الله العظمی بروجردی ( قدس الله اسرارهما) شدند و همزمان با آن مشغول تدريس كتب سطح نيز گرديدند.
آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی در سال ۱۳۳۲ شمسى جهت ادامه تحصيلات به
نجف اشرف عزيمت نمودند و از افاضات مرحوم آيت الله حاج
سید عبدالهادی شیرازی ( رحمه الله) و مرحوم
آیت الله العظمی خوئی ( رحمه الله) استفاده كردند، حضرت آيت الله العظمى حاج شيخ جواد تبريزى پس از گذشت ۲۳ سال حضور دائم و فعال و جدى در حوزه مقدس نجف اشرف و استفاده و افاده و تحقيق و تدريس و
تبلیغ، سرانجام در سال ۱۳۵۵ شمسى به هنگام مراجعت از زيارت
سید الشهداء حسین بن علی علیهما السلام به سمت نجف، توسط رژيم بعث
عراق دستگير و به ايران فرستاده شدند. پس از ورود به
ایران ، مجدداً به
حوزه علمیه قم مشرف و فعاليت‌هاى خود را از سر گرفتند و از تمامى وقت خود در مسير تحقيق و تأليف و بحث و تدريس و
تربیت شاگردان استفاده مى‌نمودند. معظم له در طول ساليان دراز تدريس، هزاران طلبه فاضل را به جامعه اسلامى تحويل داده‌اند و در طول اين مدت حوزه درس ايشان يكى از شلوغترين حوزه‌هاى درسى بوده است.
شرحی تفصیلی و تعلیماتی- استدلالی بر فتاوی،
احکام و مسایل محقق حلی در
شرائع الاسلام است که به
دلیل طبقه بندی مناسب مباحث و توجه به فروعات مبتلی به در زندگی اجتماعی و فردی مورد توجه آیت‌الله تبریزی قرار گرفته است در هر مبحث در ذیل متن، تعاریف اصطلاحات،
ادله فقهی و فروعات بررسی شده و با تکیه بر
وسائل الشیعه مستندات هر
حکم و نحوه
استنباط و استخراج
حکم فقهی تبیین شده است.
ابتدا تعریف حد و تعزیر مورد مناقشه قرار گرفته و اشکالات تعریف محقق حلی بیان شده است. محقق حلی حد را به هر
عقوبت تعیین شده و تعزیر را به عقوبت‌های معین نشده تعریف کرده است که مؤلف با نقل عبارتی از مسالک، مقدر و معین نبودن تعزیرات را نپذیرفته و با ذکر مثال‌هایی مشخص ساخته که تقدیر در برخی از
تعزیرات وجود دارد. در ادامه افزون بر شواهد و مثال‌های منقول از مسالک، مثال‌های فقهی دیگری از سوی مؤلف شناسایی شده است. اسباب حد و تعزیر در ادامه بررسی گردیده و این جا نیز در اسباب تعزیر بر صاحب شرائع ایراد وارد شده است.
در مسایل و فروعات حد به تفصیل از حد
زنا و آنچه در حکم زناست، حد
قذف، حد
شرب خمر، حد
سرقت و حد
قطع طریق بحث شده و احکام و مسایل آن بررسی شده است. در
منابع فقهی و
ادله احکام برای هر یک از جنایت‌ها، مجازات‌های معینی معرفی شده است. نویسنده ضمن بررسی و توضیح نظریات صاحب شرائع از
احادیث و آیاتی که مستند این حدود قرار گرفته‌اند و نحوه دلالت و کیفیت
استنباط حکم فقهی از آنها بحث کرده و به مقایسه میان مدلولات ادله فقهی پرداخته است. تکیه اصلی نویسنده بر روایات کتاب
وسائل الشیعه است و اعتنایی به دلیل
عقل و
اجماع ندارد.
در مبحث
زنا از موجبات حد زنا، تعریف زنا، غیر ذی حشفه، شروط حد زنا، نقش علم به حرمت،
اختیار،
بلوغ، دخول،
تمکن، آزادی و دیگر شرایطی که موجب تحقق حد زنا می‌شوند و در راستای طرح این شرایط از مفهوم شبهه،
اکراه،
دعوی زوجیت، زنای فرد کور بحث شده است و از مبانی فقهی استنباط شده که
دعوی زوجیت موجب سقوط حد است. ادله مختلف ثبوت زنا از
اقرار،
بینه و
شهادت بررسی شده و کیفیت انجام هر کدام از این دلایل تشریح گردیده است.
اقسام حد زنا و زنا با محارم نسبی و سببی، زنا با
محارم رضاعی و دیگر اشکال زنا و نیز حد هر کدام با تحقیق در روایات مربوطه و کیفیت اجرای مجازات‌ها تحلیل شده و فروعات متعددی طرح شده است.
باب بعدی به
لواط،
سحق و
قیادت که از توابع مبحث زنا هستند به همراه مسایل و ادله فقهیو مجازات خاص هر یک ارائه شده است. شرط مهم دیگر در پذیرش شاهد،
طهارت مولد است که مستندات متعددی از روایات در اهمیت این شرط طرح شده سپس
احکام ید و نقش آن در اثبات مالکیت تبیین گردیده است. در مبحث سوم از موجبات حد قذف، مصادیق قذف، شرایط قاذف، مقذوف و احکام و مسایل هر کدام از این فروعات و تشریح سنت و سیره
پیامبر و
ائمه و روایات بحث شده است.
سب النبی و سب ائمه و
مدعیان نبوت و
سحر در ذیل مبحث
قذف مطرح شده و به عنوان گناهانی که
مجازات معین و مقدر شرعی دارند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در باب چهارم ضمن معرفی موجبات
شرب خمر و مفهوم مسکر ازحد شرب خمر و احکام
فقاع واحکام
عصیر عنبی و نحوه اجرا و انجام حد و مجازات مربوطه بحث شده است باب پنجم درباره سرقت و
احکام، شرایط و تکرار سرقت می‌باشد.
از فروعات این باب مشخص است که در روایات و
سنت معصومین شرایط سخت گیرانه‌ای جهت قطع دست
دزد در نظر گرفته شده و توجه به این شرایط مشخص می‌سازد که مفهوم سرقت موجب حد، به آسانی قابل تحقق نیست. در باب بعدی از مجازات محارب و کیفیت اجرای آن و تعذیب محارب سخن رفته و بخش بعدی به تعزیرات اختصاص یافته و در سه مبحث از
احکام مرتد، احکام وطی بهیمه و
استمنا بحث شده و مبحث پایانی به دفاع مشروع
اختصاص یافته است.
آیت‌الله تبریزی.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
