اسر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَسْر (به فتح الف و سکون سین) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای بستن و گرفتار کردن و
اسیر می‌باشد. در موارد متعددی، از این کلمه در
خطبه‌ها،
حکمت‌ها و
نامه‌ها برای بیان اجباری بودن اسلام خاندان
معاویه بن ابی سفیان، و بی‌سابقه بودن آنان در
اسلام و عدم صدق عنوان
مهاجر بر عده‌ای از اصحاب
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) استفاده شده است.
أَسْر به معنای بستن، گرفتار کردن و حبس آمده است. به‌همین جهت
اسیر را از آن اسیر گویند که گرفتار و بسته است.
«و کم من عقل اسیر تحت هوی امیر»
منظور از «امیر» نفس انسان است. ای بسا عقلی که اسیر نفس است.
امام علی (صلوات‌اللّه‌علیه) در جواب معاویه که نوشت با مهاجران و
انصار به جنگ تو خواهم آمد، مرقوم فرمود: «و ذکرت انک زائری فی المهاجرین و الانصار و قد انقطعت الهجرة یوم اسر اخوک؛
نوشته‌ای با مهاجران و انصار به جنگ من خواهی آمد، روزی که برادرت
یزید بن ابی سفیان اسیر شد،
هجرت قطع گردید. »ناگفته نماند: معاویه با این سخن که «با مهاجران و انصار به جنگ تو خواهم آمد» می‌خواست بگوید که من از مهاجرین هستم، امام علی (صلوات‌اللّه‌علیه) در جواب نوشت: تو نمی‌توانی از مهاجران باشی زیرا روزی که برادرت اسیر شد، هجرت و مهاجر بودن قطع گردید.
این سخن یکی از دو مطلب را می‌رساند:
اوّل: آن‌که یزید بن ابی سفیان برادر معاویه روز
فتح مکّه با عدّه‌ای از
قریش به جنگ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) برخواست و آن حضرت را از دخول
مکّه مانع می‌شد، بعضی از آن‌ها کشته شدند و یزید بن ابی سفیان در «
باب خندمه» اسیر گردید، یعنی ای معاویه شما از روی طوع و رغبت به طرف اسلام نیامده‌اید که مهاجر باشید؛ بلکه برادرت اسیر شد و تو و پدرت با جبر مسلمان شدید از کجا مهاجر می‌توانی باشی!
دوم: این‌که رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) در فتح مکه فرمود: «لا هجرة بعد الفتح» و چون شما سابقه‌ای در اسلام ندارید و بعد از فتح مکّه (بظاهر) اسلام آورده‌اید. نمی‌توانی از مهاجرین باشی.
محمد عبده آن‌را روز «
بدر» دانسته و آن اشتباه است.
جمع اسیر، اسراء و اساری و اسری آمده چنانکه در خطبه‌ی،
و ۹۱،
و حکمت ۳۵۹،
دیده می‌شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «اسر»، ص۴۸-۴۹.
