اسد بن معلی عمّی بصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسد بن معلی بن اسد عمّی بصری (زنده در نیمه دوم قرن سوم هجری)، از دانشمندان و مورخان شیعی
بصره در
قرن سوم هجری قمری بوده است. برخی از رجال‌شناسان او را از خواص و یاران نزدیک
صاحب زنج دانسته‌اند.
اسد بن معلی بن اسد عمّی بصری، از خاندانی اهل بصره می‌باشد که این خاندان منسوب به عمّ و به عمّی مشهورند. عمّ شهرت
مرة بن
مالک بن
حنظلة بن
مالک بن
زید منات بن تمیم از اجداد جاهلی است که فرزندانش عمّی لقب یافته و در دوره خلافت
عمر (۱۳-۲۳ هـ) در بصره سکنی گزیدند،
اگرچه در عرب‌بودن اینان تردید وجود دارد
و به گفته
شیخ طوسی، مرة بن مالک با قاعده حِلف به
قبیله تنوخ پیوست و این
قبیله در
اهواز ساکن شدند.
نجاشی هم بنو عمّ را شاخه‌ای از تمیم می‌داند که پس از استقرار در فارس (اهواز) از تمیم جدا شدند.
از زیست‌نامه اسد بن معلی اطلاع چندانی در دست نیست. نجاشی و به تبع او سایر رجال‌شناسان شیعه از او نام برده و اسد را از دانشمندان و مورخان شیعی بصره دانسته و اثر علمی او را
اخبار صاحب الزنج آورده‌اند.
تاریخ درگذشت اسد عمّی نیز همچون دیگر جزئیات زندگی‌اش روشن نیست، اما از آنجا که درباره قیام صاحب زنج که بین سال‌های ۲۵۵ تا ۲۷۰ هـ رخ داد، کتاب نوشته و از سویی پدرش معلی در سال ۲۱۸ یا ۲۱۹ هـ وفات یافته،
به دست می‌آید که اسد در نیمه دوم قرن سوم می‌زیسته است. بنابراین، گفته نجاشی و شیخ طوسی به نقل از استادشان
حسین بن عبیدالله غضائری (م ۴۱۱ هـ) که معلی را از خواص و یاران نزدیک صاحب زنج دانسته،
نمی‌تواند درست باشد.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۷۴، برگرفته از مقاله «اسد بن معلی عمّی بصری».
