اسحاق بن سلیمان اسرائیلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ابویعقوب اسحاق بن سلیمان» معروف به
اسرائیلی ، از مشاهیر پزشکان
قرن سوم و چهارم هجری است.
سال تولد او به درستی معلوم نیست، ولی با توجه به
سال درگذشت او که ۳۲۰ ق گزارش شده است و نیز با التفات به این امر که او صد و اندی سال زیسته، احتمالا وی بین سال‌های ۲۱۰ تا ۲۲۰ ق به دنیا آمده است.
وی در
مصر رشد یافت و سپس به
شهر قیروان تونس هجرت نمود و در آنجا ساکن شد، به گونه‌ای که امروزه وی را تونسی نیز می‌خوانند. در این شهر با طبیب مشهور،
اسحاق بن عمران آشنا شد و ملازمت او را پیشه کرد و مدت‌ها نزد او به تلمذ پرداخت.
هر چند بیشتر او را طبیب می‌دانند و به این امر نیز شهرت یافته است، ولی دانش او تنها منحصر به اطلاعات او از
دانش پزشکی نیست، بلکه وی از
علوم فلسفی نیز آگاه بود.
ابن اصیبعه وی را چنین ستوده است: کان طبیبا فاضلا بلیغا عالما مشهورا بالحذق و المعرفة... بصیرا فی المنطق، متصرفا فی ضروب المعرفة.
البته آشنایی و خبرویت او با علوم دیگر، امری نیست که تنها کسانی مثل
ابن اصیبعه گزارش کرده باشند، بلکه امری است که از عناوین نگاشته‌های او هم به خوبی ملموس است. علاوه بر این، تلمذ
ابن جزار که خود طبیبی مشهور است نزد او، بهترین نشانه آگاهی وی از علوم مختلف است.
وی علاوه بر چیرگی در دانش پزشکی، از موقعیت اجتماعی بالایی نیز برخوردار بود. حکایتی که شاگردش
ابن جزار از او در مجلس
زیادة الله بن اغلب (حاکم تونس در آن روزگار) نقل می‌کند، نشان گر موقعیت ممتاز او نزد حاکم و امراء است.
علاوه بر این، وی با فن
جدل نیز آشنا بود که
ابن اصیبعه نمونه‌ای از مناظرات او را با
عبدالله شیعی اسماعیلی که مبلغ مهدی (حاکم فاطمی مصر) بود، در کتاب طبقاتش نقل نموده است.
وی تالیفات متعددی در علم طب و حکمت از خود به جای گذاشته که هر یک مقام بالای علمی او را بازگو می‌کند. از این جمله‌اند:
۱. کتاب
الحمیات . معروف است که وی
زن و فرزندی نداشت، ولی چنان این اثر را عزیز می‌داشته که کسی به وی گفت: آیا دوست داشتی پسری داشته باشی؟ وی گفت: با داشتن این کتاب نه.
۳. کتاب
الاغذیة و الادویة . درباره اسم کامل و صحیح آن اختلاف است. مؤلف آن را کتاب الاغذیة و الادویة نامیده، در حالی که
ابن اصیبعه اسم این اثر را «کتاب الادویة المفردة و الاغذیة» ضبط کرده است.
۳.
کتاب البول .
۴. کتاب
الاسطقسات .
۵. کتاب
الحدود و الرسوم .
۶. کتاب
بستان الحکیم : این اثر درباره
فلسفه است.
۷. کتاب
المدخل الی المنطق .
۸. کتاب
المدخل الی صناعة الطب .
۹.
کتاب فی النبض .
۱۰. کتاب
الاوائل و الاقاویل .
۱۱.
کتاب فی الحکمة .
از میان این آثار،
عبداللطیف بغدادی ، سه کتاب «الحمیات»، «البول» و «النبض» را تلخیص کرد و همین امر باعث شهرت روز افزون آثار
اسرائیلی شد.
نقل است که وی به چهار کتاب «حمیات»، «الاغذیة و الادویة»، «البول» و «الاسطقسات» بسیار بها می‌داد و می گفت: چهار کتاب نگاشته‌ام که باعث جاودانگی یاد و خاطره من خواهد شد، بیش از آن که فرزندی نام پدرش را جاودانه کند و نام این چهار کتاب را می‌برد.
بنابر آنچه در تاریخ آمده، وی به سال ۳۲۰ ق، پس از صد و چند سال زندگی درگذشت.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور)
