استکبار آل فرعون (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از مصادیق
مستکبران که در
آیات قرآن به آن اشاره شده، «
آل فرعون» است.
استکبار آل فرعون به رغم مشاهده آياتِ حقّانيّت
موسی علیه‌السلام:
«وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَونَ بِالسِّنِينَ ... • فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلاَتٍ فَاسْتَكْبَرُواْ وَكَانُواْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ؛
و ما فرعونيان را به خشكسالى گرفتار كرديم ... سپس بلاها را پشت سر هم بر آنها نازل كرديم: طوفان و ملخ و آفت گياهى و قورباغه‌ها و خون را- كه نشانه‌هايى از هم جدا بودند- بر آنها فرستاديم؛ ولى باز بيدار نشدند، و تكبّر ورزيدند، و جمعيّت گنهكارى بودند.»
گناه و تبه‌كارى آل فرعون، زمينه پيدايش روحيّه استكبارى در آنان:
«وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَونَ بِالسِّنِينَ ... • فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلاَتٍ فَاسْتَكْبَرُواْ وَكَانُواْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ؛
و ما فرعونيان را به
خشکسالی گرفتار كرديم ... سپس بلاها را پشت سر هم بر آنها نازل كرديم:
طوفان و
ملخ و آفت گياهى و
قورباغه‌ها و
خون را- كه نشانه‌هايى از هم جدا بودند- بر آنها فرستاديم؛ ولى باز بيدار نشدند، و
تکبّر ورزيدند، و جمعيّت گنهكارى بودند.»
جمله «وَكَانُواْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ» بر ثبات و دوام وصف جرم در آل فرعون دلالت داشته و همين صفت عامل پيدايش روحيه استكبار در آنان شده است.
استكبار آل فرعون، سبب گرفتارى آنان به آتش
دوزخ:
«النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ • وَإِذْ يَتَحَاجُّونَ فِي النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفَاء لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا نَصِيبًا مِّنَ النَّارِ؛
عذاب آنها آتش است كه هر
صبح و
شام بر آن عرضه مى‌شوند؛ و روزى كه
قیامت برپا شود مى‌فرمايد: فرعونيان را در سخت‌ترين عذاب‌ها وارد كنيد. به خاطر بياور هنگامى را كه در آتش دوزخ با هم به گفتگو و ستيز مى‌پردازند؛ ضعيفان به مستكبران مى‌گويند: ما پيرو شما بوديم، آيا شما امروز سهمى از آتش را به جاى ما پذيرا مى‌شويد؟!»
مرجع ضمير «يَتَحَاجُّونَ» به قرينه سياق مى‌تواند آل فرعون باشد.
استكبار فرعونيان در برابر
آیات الهی:
۱. «وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَونَ بِالسِّنِينَ وَنَقْصٍ مِّن الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ • فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلاَتٍ فَاسْتَكْبَرُواْ وَكَانُواْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ؛
و ما فرعونيان را به خشكسالى و كمبود ميوه‌ها گرفتار كرديم، شايد
متذكّر گردند. سپس بلاها را پشت سر هم بر آنها نازل كرديم: طوفان و ملخ و آفت گياهى و قورباغه‌ها و خون را- كه نشانه‌هايى از هم جدا بودند- بر آنها فرستاديم؛ ولى باز بيدار نشدند، و تكبّر ورزيدند، و جمعيّت گنهكارى بودند.»
۲.«ثُمَّ بَعَثْنَا مِن بَعْدِهِم مُّوسَى وَهَارُونَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ بِآيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُواْ ...؛
بعد از آنها،
موسی و
هارون را با نشانه‌هاى خود به سوى فرعون و اطرافيانش فرستاديم؛ امّا آنها تكبّر كردند و زيرِ بارِ حق نرفتند....»
۳. «ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَى وَأَخَاهُ
هَارُونَ بِآيَاتِنَا ... • إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا ...؛
سپس موسى و برادرش
هارون را با آيات خود فرستاديم ... به سوى فرعون و اطرافيان اشرافى او؛ امّا آنها تكبّر كردند....»
برترى‌طلبى ناحق
فرعون و كارگزارانش در
زمین:
«وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ ... • وَاسْتَكْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ ...؛
اى گروه
اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. ... سرانجام فرعون ولشكريانش به ناحق در زمين تكبر ورزيدند....»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۸۰، برگرفته از مقاله«استکبار آل فرعون». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۲۲، برگرفته از مقاله «مصادیق مستکبرین (فرعونیان)».
