ارهاص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِرهاص به معنی زمینه‌سازی برای وقوع
بعثت انبیا (علیهم‌السلام) می‌باشد.
ارهاص در لغت به‌معنای «اثبات» و «اصرار» از ریشه «رهص» (تأسیس بنیان، ساختن رگه‌زیرین بنا)
و «
رِهص» (شالوده، چینه و بنیان) آمده‌است.
برای
ارهاص معانی دیگری نیز گفته‌شده‌است.
در اصطلاح متکلّمان، حوادث خارق‌العاده
یا شگفتی
است که در آستانه میلاد
انبیا و یا بعد از آن و پیش از
بعثت ایشان به وقوع می‌پیوندد
و از
نبوت آن‌ها در آینده حکایت دارد تا مردم با مشاهده آن امور، آماده شنیدن
دعوت انبیا (علیهم‌السلام) شوند.
آنچه مقدمه آماده‌سازی
پیامبران برای نبوّت باشد مانند تذکرات غیبی به ایشان نیز،
ارهاص دانسته شده‌است
تناسب بین معنای لغوی و اصطلاحی آن، این است که با
ارهاص، شالوده نبوّت پی‌ریزی می‌شود.
ارهاص همچون
معجزه و
کرامت از باب
لطف است؛
و زمینه انجام اطاعت و دوری از
گناه را فراهم می‌سازد.
تفاوت
ارهاص با معجزه در این است که
ارهاص، پیش از زمان دعوت و بدون
تحدّی (مبارزه‌طلبی) است.
گرچه متکلّمان گاهی از باب مجاز و‌علاقه مشابهت یا تغلیب، به
ارهاص معجزه نیز‌گفته‌اند.
بعضی از متکلّمان معتزلی
ارهاص را نپذیرفته‌اند.
چنان‌که کرامت را نیز انکار نموده‌اند
آنان
ارهاصات واقع شده در هر عصری را به پیامبر موجود در آن عصر نسبت داده و از معجزات وی می‌دانند
و این در‌حالی است که برخی از
ارهاصات در زمانی تحقق یافته که پیامبری وجود نداشته‌است.
برخی، آماده‌سازی اذهان برای وقوع
ولایت اولیا را نیز
ارهاص دانسته‌اند بنابر این سخن گفتن
فاطمه زهرا (علیهاالسلام) را در رَحم
مادر و خواندن
سوره مؤمنون به‌وسیله
علی (علیه‌السلام) لحظاتی پس از ولادت
و سخن گفتن دیگر امامان بلافاصله پس از ولادت و کرامات آنان در خردسالی را
ارهاص به‌شمار آورده
و تفاوت آن با کرامت را در پیش از موعد بودن
ارهاص دانسته‌اند.
در
تاریخ ،
ارهاصات بسیاری برای پیامبران به خصوص
نبیّ‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده‌است.
در
قرآن گرچه به
ارهاص تصریح نشده‌است ولی آیاتی از قرآن به وقایعی اشاره دارد که از
ارهاصات پیامبران دانسته شده و یا می‌توان آن‌ها را از مصادیق
ارهاص دانست.
بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر روح‌البیان؛ تفسیر العیاشی؛ التفسیر الکبیر؛ تلخیص المحصل؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ شرح المقاصد؛ شرح المواقف الایجی؛ الصحاح تاج‌اللغة و صحاح العربیه؛ الصحیح من سیرة‌النبی الاعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد؛ کشف‌المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ لسان‌العرب؛ لغت‌نامه؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ منتهی الامال؛ منشور جاوید (تفسیر موضوعی)؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ مهر تابان؛ المیزان فی تفسیر القرآن.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اِرهاص».
