ارغنون آسمانی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ارغنون آسمانی» نوشته دکتر عبد الوهاب شاهرودی اثری است به
زبان فارسی که به عرضه برخی از جنبه‌های زیبایی شناسی
قرآن و انعکاس آن در
عرفان و بالعکس پرداخته است.
این
اثر منعکس کننده مفهوم تفسیر،
عرفان و سیر تاریخ و
تحول آن‌ها و بررسی یکی از روش‌های بزرگ تفسیری
قرآن کریم است. نویسنده در این کتاب ابتدا به تعریف
تفسیر پرداخته و با تمثیل‌های گوناگون از
مثنوی مولوی، معنای عرفانی تفسیر، از مفهوم ظاهری- و رایج تاریخی- آن را بازشناسانده است. در ادامه تاریخ تفسیر از
عصر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تا
صحابه و
تابعین به بحث کشیده شده است. پدیدآیی
رای در تفسیر و علل آن، جریان‌های بزرگ در تفسیرگزاری
مسلمین و یادکرد نمونه‌های عمده در هر روش و. . از جمله مباحثی است که در این
کتاب بدان پرداخته می‌شود. در جایی دیگر از کتاب، ضمن تعریف عرفان و بیان
اصول عملی و
نظری آن، موضوعاتی همچون عرفان و قرآن، عرفان و
انسان، عرفان و
جهان، عرفان و
زبان، عرفان و تمثیل و عرفان و تاویل و... عرضه گردیده است که هرکدام پژوهشی بزرگ و مستقل را دربر می گیرند و یادکرد آن‌ها بدان جهت است که تا دیدگاه عارفان در این موضوعات- که از اساسی‌ترین مباحث در زمینه عرفان و قرآن به شمار می‌روند- روشن نشود فهم تفاسیر عرفانی، به طور کامل، امکان پذیر نیست زیرا دیدگاه عارفان و
قرائت آنان در این زمینه‌ها، همه و همه دربرداشت و فهم آنان از کتاب پروردگار رخ می‌نماید. نویسنده در فرازی دیگر از کتاب، ضمن یادکرد ریشه‌ها و زمینه‌ها در تفاسیر عرفانی، به عرضه آن‌ها پرداخته و آن گاه- برای نمونه- تنها پنج تفسیر نامدار عرفانی را به گونه‌ای مشروح معرفی می‌کند. در ادامه هم به عرضه و بررسی مختصر تفاسیر عرفانی، در پویه
تاریخ ایران اسلامی و براساس تقدم تاریخی از
قرن دوم تا چهاردهم هجری و یادکرد برگه‌هایی از آن‌ها پرداخته شده است.
کتاب دارای دو مقدمه و هشت فصل عمده است که هر فصل نیز دارای بخشهایی است. در پایان هم کتاب شناسی برخی منابع عمده در موضوع موردنظر آمده است. مقدمه اول به: سخنی در آغاز، موضوع و محتوا، پوزش از کاستی‌ها و یاد و
سپاس می‌پردازد. فصل اول: «تعریف تفسیر» بخشهایی چون: جایگاه تفسیر، واژه تفسیر، نگاهی نو به مفهوم تفسیر، قرآن، جهان و انسان، تفسیر و تسفیر، حقیقت تفسیر در تمثیل، تفسیر، سفری باطنی و تفاسیر ظاهری در تمثیل را دربرمی گیرد. فصل دوم: «
تاریخ تفسیر» شامل بخشهایی چون:
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و تفسیر، صحابیان و تفسیر، مصادر تفسیری صحابه، صحابیان نامدار در تفسیر، ویژگی‌های تفسیر در
عصر صحابه، تابعین و تفسیر، روش‌های عمده در تفسیر و عصر تدوین در تفسیر می‌شود. فصل سوم: «عرفان و قرآن» عناوینی چون: تعریف عرفان، اصول عرفان و مبانی عرفا در تفسیر را دربرمی گیرد. فصل چهارم: «تفاسیر عرفانی» شامل بخش‌های ذیل می‌باشد: ریشه‌ها و زمینه‌ها، تفاسیر عرفانی (تک آیه)، تفاسیر عرفانی (تک سوره) و تفسیرهای عرفانی (کامل) که به معرفی تفاسیری چون لطائف الاشارات، کشف الاسرار، عرائس البیان، غرائب القرآن و روح البیان می‌پردازد. در ابتدای فصل پنجم مقدمه‌ای نسبتا مبسوط در مورد تفاسیر عرفانی عرضه شده است. این مقدمه عناوین ذیل را دربردارد: تفسیر و میراث عرفا، تفاسیر عرفانی و دیدگاه‌ها و... فصل پنجم: «تفاسیر قرن دوم تا هفتم» به بررسی تفاسیری چون: تفسیر الحقائق، تفسیر القرآن العظیم، لطائف الاشارات، مشکاة الانوار،
بحر المحبة، کشف الاسرار و... می‌پردازد. فصل ششم: «تفاسیر قرن هفتم تا دهم» تفاسیری چون: عرائس البیان، رحمة من الرحمن، تاویلات نجمیة، اعجاز البیان، غرائب القرآن و... را معرفی می‌کند. فصل هفتم: «تفاسیر قرن دهم تا سیزدهم» به معرفی تفاسیری چون: حدائق الحقائق، جواهر التفسیر، مواهب علیه، تحفة الفتی، تفاسیر ملاصدرا و... می‌پردازد. فصل هشتم: «تفاسیر قرن سیزدهم تا پانزدهم» به بررسی و معرفی تفاسیری چون: تفسیر منظوم، تفسیر روح المعانی، بیان السعادة، اسرار العشق و تفسیر
سوره حمد اختصاص یافته است. بخش «کتاب شناسی‌ها» هم در پنج قسمت ذیل تنظیم شده است: پژوهش‌ها در علوم قرآنی، آثار در روش‌های تفصیلی، روش تفاسیر نامدار، نگاشته‌ها در
نقد تصوف و نگاشته‌ها در متون عرفانی. در قسمت «نمایه‌ها» هم نمایه آیات قرآنی، نمایه
احادیث شریف، نمایه کتاب‌ها، افراد، مکان‌ها و... و نیز کتابنامه کتاب آمده است. فهرست مطالب کتاب در ابتدای آن درج شده است.
نویسنده کتاب آقای دکتر عبد الوهاب شاهرودی است.
این
کتاب در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۸۳۰ صفحه نخستین بار در
سال ۱۳۸۳ ش از سوی «انتشارات کتاب مبین» رشت به چاپ رسیده است
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
