ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مفسر تفسیر «ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن» شیخ محمد فرزند حبیب الله
سبزواری نجفی عزیزی (۱۳۱۸- ۱۴۰۹
ق) از مفسران معاصر قرآن می‌باشد.
تفسیر «ارشاد الاذهان فی تفسیر القرآن» به
زبان عربی و در صدد تفسیر تمامی قرآن به شیوه اختصار و
ایجاز در یک مجلد بزرگ (قطع رحلی) می‌باشد. این تفسیر به مثابه خلاصه تفسیر «
الجدید» مصنف می‌باشد که در ۷ جلد تدوین شده است تفاوت این تفسیر با الجدید فقط در تلخیص آن است، و از جهت روش و شیوه ورود و خروج به بحثها تفاوت چندانی با آن ندارد.
تلخیص‌های انجام گرفته در مواردی از قبیل: خلاصه کردن احادیث نقل شده، عدم تعرض به اقوال که در الجدید به وفور به چشم می‌خورد، حذف توضیحات، حذف دسته آیات ابتدای هر بحث، حذف برخی وجوه و احتمالات، می‌باشد.
مصنف سعی نموده عین کلمات و جمله‌ها را بکار برد و در واقع این تفسیر با کنار هم گذاشتن عباراتی از الجدید، پدید آمده است. البته طرح نشر آن بصورت وسط بودن مصحف و تعبیه تفسیر همان آیات در اطراف آن، از طرف ناشر (که فرزند مفسر می‌باشد) ارائه شده است.
روش این تفسیر به مانند «الجدید» تحلیلی، اجتهادی می‌باشد، منتهی با برگزیدن روش اختصار و ایجاز، مخاطب این تفسیر کسانی هستند که آگاهی کافی به زبان عربی داشته و طالب فهم بیشتر آیات قرآنی هستند، و برای متوسطین از مردم قابل استفاده خواهد بود. قلم مفسر، شیوا و بدون تعقید است و این، فهم آن را برای مخاطب سهل و آسان نموده است. مفسر سعی نموده مباحث خود را در محدوده ظاهر
الفاظ و معانی حقیقی و
مجازی آن مطرح نماید، بنابراین از
تاویلات و مطرح کردن بطون گوناگون، پرهیز نموده است.
روش عمومی مفسر در هر سوره با ذکر نام آن،
مکی،
مدنی بودن، عدد آیات به همراه فضل سوره و
وجه تسمیه آن، آغاز می‌گردد. سپس به تفسیر آیه به آیه به شکل مختصر می‌پردازد.
با وجود اختصار، توجه خود را به بحثهای لغوی و ادبی نشان می‌دهد، و در بیان معانی برخی لغات از آیات دیگر نیز به عنوان تایید و
استشهاد کمک می‌گیرد. مانند معنای هدایت در صفحه ۶. نقل روایات را نه به تفصیل و کثرت «الجدید» بلکه به شکل کم و خلاصه در اینجا حفظ نموده تا رنگ روایی بودن منش تفسیری وی، پابرجا بماند. از شیوه
تفسیر قرآن به قرآن نیز بهره گرفته، در تفسیر آیات، گاه به آیات دیگر استناد می‌نماید مانند آیه ۵۸ سوره بقره ص۱۴. البته در دو بخش اخیر، جنبه عمومی نداشته است.
داستانها و
قصص قرآنی را در حد آیات مطرح نموده و مختصر توضیح اضافی را در آنها دارد، مانند آیه ۶۷ سوره بقره ص۱۶، داستان بقره.
شان نزول آیات را به میزان کم، مطرح می‌نماید و از آن در توضیح آنها کمک می‌گیرد، مانند ص۲۰ آیه ۱۳۳ سوره بقره.
دیدگاه شیعی خود را به طور ملایم و بدون ایجاد حساسیت و یا توهین به مخالفین، در آیات فقهی مانند
وضو و
خمس و آیات ولائی مانند
آیه مباهله،
آیه اکمال،
آیه برائت و... ، نشان می‌دهد.
نسخه حاضر تفسیر «ارشاد الاذهان» توسط دار التعارف للمطبوعات بیروت در یک جلد به قطع رحلی چاپ و نشر گردیده است. چاپ اول آن در
سال ۱۴۱۹ ه مطابق با ۱۹۹۸ م به بازار کتاب عرضه شده است. این
نسخه حاوی مقدمه‌ای مختصر از ناشر (که فرزند مفسر می‌باشد.) است، که به خصوصیت تفسیر و شیوه نشر آن پرداخته است. مصحف مورد استفاده قرار گرفته در این نسخه،
مصحف معروف به خط
عثمان طه می‌باشد، که در پایان فهرستی از کتاب بر اساس سور قرآن، ارائه کرده است. تعداد صفحات تفسیر
۶۰۹ صفحه می‌باشد.
۱- المفسرون حیاتهم و منهجهم سید محمد علی ایازی ص۴۱۴
۲- تفسیر ارشاد الاذهان
۳- تربت پاکان قم/ ج۳ ص۸- ۱۶۵
نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور).
