اربد بن قیس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اربَد‌بن‌قیس ابوحزاز
اربدبن قیس‌بن جزء
کلابی،
از سران‌بنی عامر
بود.
اربدبن قیس جنگ‌جویی شجاع، سخاوتمند
و شاعر
بود. وی را برادر مادری
لبید ، شاعر معروف دانسته‌اند.
اربد
پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را دیدار کرد؛ ولی به
بحث و
جدل با ایشان پرداخت
و برای
مسلمان شدن خود شرایطی قرار داد که پیامبر آن را نپذیرفت؛ ازاین‌رو با هم‌دستی
عامربن‌طفیل درصدد سوء قصد به جان پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- بر‌آمد که ناکام ماند و با
نفرین پیامبر بر اثر
صاعقه مرد.
۱. در
سال نهم یا دهم
هجری، اربدبن قیس همراه گروهی از سران
بنی‌عامر از‌جمله عامربن طفیل برای دیدار با رسول خدا- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به
مدینه رفت و چون پیامبر خواسته‌های آنان را در مقابل اسلام آوردن نپذیرفت، به پیشنهاد عامر قصد کرد پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- را بکشد. عامر با مشغول کردن پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-به صحبت، این فرصت را به اربد داد تا از پشت سر، پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- را به
قتل برساند؛ ولی هنگامی که دست به
شمشیر برد، دستش از حرکت بازماند و قادر به انجام قصد سوء خود نشد. وی در پی نکوهش عامر
بدو گفت: دو بار دست به قبضه شمشیر بردم؛ بار اوّل دیواری آهنین در برابرم قرار گرفت و بار دوم، تو را در مقابل خود مشاهده کردم و از پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- اثری ندیدم.
به گفته برخی مفسران آیات ۱۰-۱۱
سوره رعد در پی این ماجرا نازل شد و پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- را از توطئه آن‌ها آگاه‌ساخت: «سَواءٌ مِنکُم مَن اَسَرَّ القَولَ و مَن جَهَرَ بِهِ و مَن هُوَ مُستَخف بِالَّیلِ و سارِبٌ بِالنَّهار • لَهُ مُعَقِّبتٌ مِن بَینِ یَدَیهِ و مِن خَلفِهِ یَحفَظونَهُ مِن اَمرِ اللّهِ (برای او) یکسان است: کسی از شما سخن (خود) را نهان‌کند و کسی که آن را فاش گرداند و کسی که خویشتن را به شب پنهان دارد و در روز آشکارا حرکت کند. برای او فرشتگانی است که پی‌در‌پی او را به فرمان
خدا از پیش رو و از پشت‌سرش پاسداری می‌کنند». آیه۱۴ رعد
نیز نازل شد: «لَهُ دَعوَةُ الحَقِّ والَّذینَ یَدعونَ مِن دونِهِ لایَستَجیبونَ لَهُم بِشَیء اِلاّ کَبسِطِ کَفَّیهِ اِلَی الماءِ لِیَبلُغَ فاهُ و‌ما هُوَ بِبلِغِهِ و ما دُعاءُ الکفِرینَ اِلاّ فی ضَلل دعوت حق برای او است و کسانی‌که جز او را می‌خوانند، هیچ پاسخی به آنان نمی‌دهند؛ مگر مانند کسی که دو دستش را به‌سوی
آب بگشاید تا (آب) به دهانش برسد، در‌حالی‌که (آب) به (دهان) او نخواهد رسید و دعای کافران جز بر هدر نباشد». با این همه،
علامه طباطبایی داستان پیش گفته را در ذیل آیات نمی‌پذیرد. به اعتقاد وی، اولا
سیاق آیات نشانگر
مکی بودن آن‌ها است و ثانیاً این داستان با سیاق آیات هماهنگی ندارد.
۲. برخی از مفسران، نزول
آیه ۱۳ رعد
را پس از نابودی اربد و اشاره به آن دانسته‌اند
:«و‌یُرسِلُ الصَّوعِقَ فَیُصیبُ بِها مَن یَشاءُ و هُم یُجدِلونَ فِی اللّهِ و هُوَ شَدیدُ المِحال و صاعقه‌ها را فرو می‌فرستد و با آن‌ها هر که را بخواهد مورد اصابت قرار می‌دهد؛ در‌حالی‌که آنان درباره
خدا مجادله می‌کنند و او سخت کیفر است». به گفته
طبری ، اربد به‌سوی عَذْبَه (منطقه‌ای نزدیک
بصره )
حرکت کرد تا برای نبرد با مسلمانان سپاهی فراهم آورد؛ ولی هنگامی که به منطقه رَقَمْ (محلی در
مدینه )
رسید، صاعقه‌ای بر سر او فرود آمد و او را کشت.
ابن هشام کشته شدن او را پس از اهانت به ساحت مقدس پروردگار و در‌حالی‌که برای فروش
شتر خود بیرون رفته بود،
و
ابوالفرج اصفهانی پس از شنیدن آیاتی از
سوره الرحمن از زبان برادرش لبید و اهانت به پروردگار دانسته‌اند.
۳. در نقل دیگری آمده است:در پی پرسش اربد از پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- درباره حقیقت خداوند و این‌که آیا خدا از جنس
طلا ،
نقره ،
آهن و یا
چوب است،
سوره اخلاص بر پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- فرو فرستاده شد
:«قُل هُوَ اللّهُ اَحَد • اَللّهُ الصَّمَد • لَم‌یَلِد و‌لَم‌یُولَد • و لَم‌یَکُن لَهُ کُفُوًا اَحَد بگو او خدایی یکتا است. خدای
صمد . نه کسی را زاده و نه از کسی زاییده شده و هیچ همتایی ندارد».
اسد الغابة فی تمییز الصحابه؛ الاغانی؛ الاکمال؛
تاریخ الامم و الملوک، طبری؛
تاریخ الیعقوبی؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ جمهرة انساب‌العرب؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ المؤتلف و المختلف؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ معجم البلدان؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ المنتظم فی
تاریخ الملوک و الامم؛ المیزان فی تفسیر القرآن
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اربد بن قیس».
