ادراک جهنم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله به بررسی آیاتی که در مورد اوصاف
جهنم وارد شده است می‌پردازیم.
بل کذبوا بالساعة واعتدنا لمن کذب بالساعة سعیرا• اذا راتهم من مکان بعید سمعوا لها تغیظـا وزفیرا.
«(اینها همه بهانه است) بلکه آنها
قیامت را تکذیب کرده‌اند و ما برای کسی که قیامت را انکار کند آتش سوزانی مهیا کرده‌ایم. هنگامی که این آتش آنها را از دور می‌بیند صدای وحشتناک و خشم آلود او را که با
نفس زدن شدید همراه است می‌شنوند».
خداوند توصیف عجیبی از این آتش سوزان کرده می‌گوید: هنگامی که این آتش آنها را از راه دور ببیند چنان به هیجان می‌آید که صدای وحشتناک و خشم آلود او را که با نفس زدن شدید همراه است می‌شنوند! (اذا راتهم من مکان بعید سمعوا لها تغیظا و زفیرا). در این
آیه تعبیرات متعدد گویائی است که از شدت این عذاب الهی
خبر می‌دهد: ۱ - نمی‌گوید آنها آتش دوزخ را از دور می‌بینند بلکه می‌گوید آتش آنها را می‌بیند، گوئی
چشم و
گوش دارد، چشم بر راه دوخته و انتظار این گنهکاران را می‌کشد! ۲ - نیاز به این ندارد که آنها نزدیک آن شوند تا به هیجان در آید، بلکه از فاصله دور - که طبق بعضی از روایات یک
سال راه است - از خشم فریاد می‌زند.
۳ - از این آتش سوزان توصیف به تغیظ شده است، و آن عبارت از حالتی است که انسان
خشم خود را با نعره و فریاد آشکار می‌سازد.
۴ - برای آتش دوزخ زفیر قائل شده یعنی شبیه آن حالتی که
انسان نفس را در سینه فرو می‌برد، آنچنان که دنده‌ها به طرف بالا رانده می‌شوند و این معمولا در حالی است که انسان بسیار خشمگین می‌گردد.
یوم
نقول لجهنم هل امتلات وتقول هل من مزید.
«به خاطر بیاورید روزی را که به
جهنم می‌گوئیم آیا پر شده‌ای؟ و او می‌گوید آیا افزون بر این هم وجود دارد؟!». در آخرین آیه مورد بحث به فراز کوتاه و تکان دهنده‌ای از حوادث
قیامت اشاره کرده، می‌گوید: (به خاطر بیاورید روزی را که به
جهنم می‌گوئیم آیا پر شده ای؟! و او در پاسخ می‌گوید: آیا افزون بر این هم وجود دارد)؟! (یوم
نقول لجهنم هل امتلات و تقول هل من مزید). در اینکه منظور از (هل من مزید) چیست؟ دو
تفسیر گفته‌اند: نخست اینکه استفهام،
استفهام انکاری است یعنی
جهنم می‌گوید افزون بر این ممکن نیست، و به این ترتیب با آیه ۱۳
سوره سجده که می‌گوید: لاملان
جهنم من الجنة و الناس اجمعین: (سوگند یاد می‌کنم که
دوزخ را از
جن و
انس پر می‌کنم کاملا هماهنگ است، و تاءکیدی است بر این معنی که تهدید الهی در آن
روز کاملا تحقق می‌یابد و دوزخ از کافران و مجرمان مالامال می‌شود).
دیگر اینکه منظور از این جمله طلب فزونی است، یعنی (آیا باز هم افراد دیگری پیدا می‌شوند که به دوزخ بیایند)؟! و اصولا طبیعت هر چیزی این است که هم سنخ خود را دائما جستجو کند و هرگز سیر نمی‌شود، نه
بهشت از نیکوکاران، و نه دوزخ از بدکاران.
(بعضی از مفسران گفته‌اند: خطاب و پاسخ در
آیه یاد شده، به معنای ظاهری است.
).
کلا انها لظی• تدعوا من ادبر وتولی.
«اما هرگز چنین نیست شعله‌های سوزان
آتش است. و کسانی را که به فرمان خدا پشت کردند
صدا می‌زند».
خداوند در جواب آیه قبل همه این تمناها و آرزوها می‌فرماید: (هرگز چنین نیست) هیچ
فدیه و فدائی پذیرفته نمی‌شود (کلا). (آن شعله‌های سوزان آتش است) (انها لظی). پیوسته زبانه می‌کشد، و هر چیز را در کنار و مسیر خود می‌یابد می‌سوزاند.
دست و
پا و
پوست سر را می‌کند و با خود می‌برد (نزاعة للشوی). (لظی) به معنی شعله خالص آتش است، و یکی از نام‌های
جهنم نیز می‌باشد، و در آیات فوق هر دو معنی ممکن است. (نزاعة) به معنی چیزی است که پی درپی جدا می‌کند. و (شوی) به معنی دست و پا و اطراف بدن است، و گاه به معنی بریان کردن نیز آمده، ولی در اینجا منظور همان معنی اول است، زیرا هنگامی که آتش سوزان و شعله‌وری به چیزی می‌رسد اول اطراف و جوانب و شاخ و
برگ آن را می‌سوزاند و جدا می‌کند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ادراک جهنم».
